פּרשת תּרומה, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Trumah, 5777

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published March 02, 2017, issue of March 29, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אַן אַנדער פֿאַרשפּרייטער מין גאָר טײַערע הוצאות זענען די טיכלעך און שײַטלעך. אויב מע מיינט טאַקע לשם־שמים, איז עס אַ מיצווה צו קויפֿן, למשל, אַ טיכל לכּבֿוד שבת פֿאַר אַ ריזיקן פּרײַז פֿון דער פֿראַנצויזישער פֿירמע „ערמעז‟? אין פּרינציפּ איז עס מעגלעך, אָבער למעשׂה שאַפֿט זיך אָפֿט דער אײַנדרוק, אַז אַנשטאָט צו בויען אַן אייגענעם „משכּן‟.

צעטרענצלען געוויסע מענטשן גרויסע סכומען געלט, כּדי נאָכצומאַכן די לעצטע מאָדעס פֿון די שכנים.

דער משכּן איז געווען אַ קאָלעקטיווער אויפֿטו. די געזאַמלטע מאַטעריאַלן זענען געווען דווקא פֿאַרשיידנאַרטיקע און האָבן רעפּרעזענטירט פֿאַרשיידענע מדרגות און אַספּעקטן פֿון מענטשלעכע נשמות. אַדרבה, הגם דאָס וואָרט „תּרומה‟ קאָן מען איבערזעצן ווי „שטײַערן‟, האָט דאָס צונויפֿברענגען כּלערליי חפֿצים פֿאַרן אייבערשטן אַליין ווייניק געהאַט צו טאָן מיטן מעכאַנישן פּראָצעס פֿון שטײַער־זאַמלען. יעדער פּרט האָט רעפּרעזענטירט אַן אוניקאַלן טייל אין דער עבֿודת־המשכּן. בלויז צוזאַמען האָט זיך דעם גאַנצן ייִדישן פֿאָלק, בראָש מיט משה רבינו, אײַנגעגעבן צו שאַפֿן אַ באַזונדער אָרט, אַ יחיד־במינו, וווּ דאָס געטלעכע ליכט האָט זיך אַנטפּלעקט ממש פֿאַר די אויגן פֿון אַלע באַטייליקטע אינעם פּראָיעקט.

מע מעג זיך משער זײַן, אַז דער חילוק צווישן דער אוניקאַלקייט און דער איבערחזרונג־לאָגיק פֿון דער מאָדערנער געברויך־געזעלשאַפֿט איז אַ וויכטיקער סימן פֿונעם שאַרפֿן חילוק צווישן אַזאַ „לוקסוס‟־פּראָיעקט לשם־שמים, ווי דער משכּן, און דער תּאווה צו פּטרן געלט אויף צווייפֿלהאַפֿטיקע צוועקן. אַן אַנדער וויכטיקער חילוק איז דאָס מנדבֿ זײַן די מאַטעריאַלן פֿאַר אַ קאָלעקטיוון צוועק און נישט פֿאַר זיך. עס טרעפֿן זיך סיטואַציעס, וואָס דאָס צדקה־געבן שאַפֿט אַ פֿאַלשן אײַנדרוק פֿון גמילות־חסדים, ווײַל יעדער באַטייליקטער אינעם זאַמלען געלט ווערט למעשׂה רײַכער. להיפּוך, דער משכּן איז געווען אַ הייליקע קאָנסטרוקציע, וווּהין געוויינטלעכע ייִדן, אַחוץ דער קליינער צאָל כּהנים, האָבן אַפֿילו נישט געטאָרט אַרײַנקומען.

דער אייבערשטער געפֿינט זיך, אין דער אמתן, אומעטום, הגם נישט אַלעמאָל זענען מיר זוכה צו זען זײַן ליכט. „וווּ קאָן איך דיך יאָ געפֿינען, און וווּ קאָן איך דיך נישט געפֿינען‟, האָט געזונגען דער גרויסער צדיק רבי לוי־יצחק באַרדיטשעווער. עס באַקומט זיך, אַז אַפֿילו ווען מיר האָבן אַ ריינע כּוונה לשם־שמים, דינט די עבֿודת־השם אונדזערע אייגענע אינטערעסן. דער אייבערשטער אַליין דאַרף דאָך פֿון אונדז נישט קיין טובֿות. סוף־כּל־סוף, אויב אַפֿילו מיר האָבן זינען דעם ריין־רוחניותדיקן צוועק פֿון שכינה־אַנטפּלעקונג אין אַ ספּעציעל אָרט בלויז פֿאַר די כּהנים, בלײַבן מיר פֿאָרט „אָנגעשטעקט‟ מיט אונדזער עגאָיִזם. ווי אַזוי זשע קאָן מען לייזן דעם דאָזיקן פּאַראַדאָקס?

ווען מיר טוען עמעצן אַן אומזיסטע טובֿה, האָבן מיר אויך הנאָה דערפֿון. אינעם פֿאַל פֿונעם משכּן, האָט דאָס ייִדישע פֿאָלק געזאַמלט די מאַטעריאַלן פֿאַרן באַשעפֿער אַליין און נישט צוליב דער מענטשלעכער הנאָה בכלל. אינעם פּראָצעס האָבן ייִדן זיכער געהאַט אַ הנאָה, אָבער מיט אַן אַלטרויִסטישער מאָטיוואַציע. עס באַקומט זיך, אַז דער פֿאַרגעניגן גופֿא איז נישט אַלעמאָל אַן עגאָיִסטיש געפֿיל. צו יעדנס הנאָה, האָבן די געזאַמלטע חפֿצים דערמעגלעכט צו אַנטפּלעקן דאָס געטלעכע ליכט אינעם משכּן.

אין יעדן פֿאַל, ווען מיר פֿאַרנעמען זיך מיט עפּעס אַ חסד־ענין, איז כּדאי אַ טראַכט צו געבן, צי מיר טוען עס באמת לשם־שמים. צומאָל באַהאַלטן זיך הינטער, כּלומשרט, הייליקע מיצוות־צוועק גרעבלעכע עגאָיִסטישע כּוונות און דאָס ווילן זיך צו פֿאַרמעסטן מיט די שכנים. צומאָל פֿאַרקערט; אונדזער אייגענע הנאָה האָט אַ רוחניותדיקן און אַלטרויִסטישן טעם. אַזוי צי אַזוי, בלײַבט די מיצווה צו בויען ווײַטער אונדזער פּערזענלעכן משכּן גאַנץ אַקטועל.