די שאַרפֿע, עלנטע פֿערזן פֿון אַן אָפּגעפֿאָרענעם ייִד

 Sharp, Lonely Verses of a Former Haredi

courtesy of lilith.com

פֿון שלום בערגער

Published March 09, 2017, issue of March 29, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דאָס קומעדיקע ייִדישע ליד האָט װידער צו טאָן מיט אַ פּאָרל „אָפּגעפֿאָרענע“, נאָר אױף גאָר אַן אומגעריכטן און הײמישן אופֿן. אַ מאַמע ברענגט רעגולער איר זון אױף קינדער־בײסבאָל־פּראַקטיק. ער איז אַזאַ „נאַרציס“־פֿיגור, װאָס זי פֿאַרשטײט נישט „פֿאַר װאָס ער האָט זיך אײַנגעשפּאַרט אױף דעם אָפּקומעניש דרײַ מאָל אַ װאָך/ … װען ער האָט באמת נאָר געװאָלט טראָגן קלײדלעך און זיך שפּילן מיט ליאַלקעס“. זײ נודיען זיך בײדע שטאַרק, און כאַפּן זיך אַרױס אין אַ דערבײַיִקן װאַלד, אַזאַ מין װינקל־גן־עדן, „אַ טראַנספֿאָרמאַציע װאָס לײגט זיך אין גאַנצן נישט אױפֿן שׂכל“. דאָס דאָזיקע לידל, סײַ װאַרעמהאַרציק, סײַ מיסטעריעז, איז אײנס פֿון די פֿאַרכפּאַנדיקסטע אין באַנד, און לאָזט זיך אַלײן אױס מיט אַ בקשה צום לײענער, ער צי זי זאָל נישט שטערן דעם גלײַכװאָג פֿון פּאָרל.

„חלומות פֿון דעקלאַמאַציע“ איז װידער אַ קאָמפּליצירט, ראַפֿינירט ליד, װאָס קומט פֿאָר אױף אַ קונסט־פֿאָרשטעלונג אין דער נאַציאָנאַלער גאַלעריע, װוּ דער נאַראַטאָר טרעפֿט זיך אומדערװאַרט מיט אַ פֿרױ װאָס דערקענט זײַן ייִדיש־לשון. װי אַנדערע שאַפֿונגען טאַובס איז דאָס רעדן ייִדיש אַלײן אַ פֿיל־באַטײַטיקע קאַנװע װוּ פֿאַרשײדענע יחידים מעגן װײַזן זײערע יעגענע לעבנס־געשיכטעס. און, װי אין אַנדערע לידער, פֿלעכטן זיך צונױף און טרעטן גלײַך אָפּ עטלעכע נאַראַטאָרן כּסדר, ביז ס׳װערט נישט קלאָר, כאָטש עװאָקאַװיװ, װער ס׳איז װער און װער ס׳רעדט.

„װי איז עס אַז אײן נאַכט אַזױ פֿאַרקרימט געװאָרן באַקומט אַזױ פֿיל דעה,“ פֿאַרקלערט זיך דער נאַראַטאָר אין „ביכּורים (און נאָכװירק)“. אונטער דעם בײזװילין כּישוף פֿון „דאָס װײנען אומזיסט [װאָס] אױף זיכער קען אַ גוף דאָס נישט פֿאַרטראָגן“, טראַכט זיך אַרײַן אַן אײנזאַמער, װאַשנדיק כּלים בײַם אָפּגאָס, װעגן אַן אַמאָליקן, גװלאַדאָװנעם, פּײַנלעכן געליבטן, און די מעלות און חסרונות פֿון װאָס ס׳איז געשען. ס׳איז אײנס פֿון אַ צאָל לידער, װוּ אַ נאַראַטאָר מוז זיך אַלײן אױסגראָבן פֿון מוטשענדיקע זכרונות פֿון ערשטע, אָפֿט מאָל אומסטאַבילע און שטורמישע ליבעס.

רציחה און עלעגאַנץ זײַנען אפֿשר די צװילינג־פּאָלוסן פֿון דעם באַנד, און דאָס זוכן ליבשאַפֿט און דאָס אָפּגעשטױסן װערן פֿון אַ ליבעלאָזן אַרום — די צװײ הױפּט־באַװעגונגען דערפֿון. און די דאָזיקע טענדענצן שפּיגלען זיך אָפּ אין די לעצטע צװײ ייִדישע לידער. „פֿײגל פֿון דרומדיקן צפֿון“ איז װידער פֿול מיט מחשבֿות װעגן שפּראַך און אַלײן־טראַנספֿאָרמאַציע (ס׳איז דעדיקירט בײלע שעכטער־גאָטעסמאַן, טאַובס אַ שטיצערין אין זײַנע פֿריסטע שאַפֿערישע פּעריאָדן), סײַ לאַגאָדנע, פֿול מיט רויִקע װאָגלענישן דורך אַ פֿרעמדער שטאָט, סײַ פֿלאַם־פֿײַערדיקע פּסיכאָלאָגיזירונגען: „די ברוטאַלקײט װאָס האָט מיך אױסגעשמידט האָט מיך נישט צעבראָכן.“ אַזױ באַקומט זיך דאָ, און אין ביכל בכלל, אַ געראָטענע תּערובֿת פֿון נײַ־ראָמאַנטישער עמאָציאָנעלקײט און „קאָנפֿעסיאָנעלער“ זעלבסט־אַנטדעקונג.

אין יענעם בױדעם פֿון אינערלעכע סודות און גילגולים ליגט דער טיגער פֿון „דער אַרײַנדרינגער אױבן“. פֿאַראַן אַ טיגער אױפֿן בױדעם, זאָגט אונדז דער נאַראַטאָר אָבער און װידער, מיט בעטענישן און הילפֿסרופֿן צו זײַן מאַמען. „איך ציטער אין טעמפּאָ פֿון פֿונדאַמענט“ (װאָס װערט געשאָקלט פֿון די קלאַפּענישן פֿון טיגערישע לאַפּעס) „און איך האָב מורא“, גיט ער אונדז איבער אין אָנהײב, נאָר לסוף — פֿאַרגלײַכנדיק די קאָנפֿעסיאָנעלע פּאָעטן װי מאַרגאָלין, דראָפּקין, סעקסטאָן, און ריטש, װאָס מוזן קאָנפֿראָנטירן זײערע אוראַלטע שרעקן — גײט ער אַלײן אַרױף אױפֿן בױדעם.

װאָס ער װעט דאָרטן געפֿינען איז נישט אין גאַנצן קלאָר בײַם סוף, װי אַ סך פֿון דעם דאָזיקן ביכל. נאָר די אומקלאָרקײט, די עמאָציע און די פּײַן איז אַ פּאָעטיש געראָטענע, פּרות פֿון אַ לעבנס־סאָד װאָס איז כּדאַי צו באַזוכן.