צי איז כּשר צו לאַכן פֿונעם חורבן?

Is It Kosher to Joke About the Holocaust?

מעל ברוקס מאַכט זײַן „היטלער־שטיק‟
מעל ברוקס מאַכט זײַן „היטלער־שטיק‟

פֿון עדי מהלאל

Published April 21, 2017, issue of April 27, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

ברוקס שיידט זייער קלאָר אונטער צווישן הומאָר קעגן די נאַציס, און הומאָר וואָס מאַכט כּלומרשט (אָדער בפֿירוש) חוזק פֿון די קרבנות אַליין. ערשטנס, ווי געזאָגט, קען מען נישט אַלעמאָל אַזוי לײַכט אונטערשיידן צווישן די צוויי סאָרטן וויצן. און צווייטנס, ווי מע ווײַזט אינעם פֿילם דורך אינטערוויוען מיט לעבן־געבליבענע, באַדאַרפֿן די איבערגעבליבענע אַליין דאָס געלעכטער זיך אויסצומיטלען מיט דער טראַוומע. ס׳גיט זיי אַ מעגלעכקייט ווידער צו באַהערשן דעם נאַראַטיוו, אַזוי צו זאָגן.

דער ענין האָט אויך אַ שײַכות מיטן עלטער פֿונעם וויצלער. אַ ייִנגערן קאָמיקער ווי שׂרה סילווערמאַן קומט אָן לײַכטער צו לאַכן וועגן די טעמעס ווי ברוקס, וואָס איז שוין 90 י״אַ, צו לאַנגע יאָרן.

פֿערן פּערלסטין, די רעזשיסאָרין און סצענאַריסטקע (צוזאַמען מיט איר מאַן ראָבערט עדוואַרדס), איז לעצטנס בײַגעווען אויף דעם פֿילמס ווײַזונג אין ניו־יאָרק. זי זאָגט אַז זי האָט מער ווי 20 יאָר לאַנג געטראַכט און געאַרבעט איבער דעם פֿילם. זי האָט אַ סך מענטשן געוואָלט אינטערוויויִרן, און צום סוף האָט זי דערגרייכט נאָר אַ טייל פֿון זיי. אַחוץ די אויבן דערמאָנטע קאָמיקער, האָט זי געשמועסט מיט דזשודי גאָלד, קאַרל רײַנער, סוזי עסמאַן, לאַרי טשאַרלס, דזשעפֿרי ראָס, האַרי שירער, און נאָך.

פֿערן פּערלסטין (רעכטס) מיט קלאַראַ פֿײַערסטאָן, אַ לעבן־געבליבענע וואָס זאָגט, אַז אַ דאַנק דעם הומאָר, האָט זי ווײַטער געקאָנט אָנגיין מיטן לעבן
פֿערן פּערלסטין (רעכטס) מיט קלאַראַ פֿײַערסטאָן, אַ לעבן־געבליבענע וואָס זאָגט, אַז אַ דאַנק דעם הומאָר, האָט זי ווײַטער געקאָנט אָנגיין מיטן לעבן

זיי זענען אַלע אײַנשטימיק אויף איין זאַך: אויב מע מאַכט שוין אַ חורבן־וויץ, דאַרף עס כאָטש זײַן קאָמיש.

„דאָס לעצטע געלעכטער‟ איז אַ גוט־געמאַכטער דאָקומענטאַר, וואָס פֿײַערט דעם כּוח פֿון ייִדישן הומאָר (אויב איך מעג ציטירן דזשיגאַנען), נישט געקוקט אויף די אומשטאַנדן. איין פּראָבלעם מיט פּערלסטינס פֿילם אָבער איז, אַז כאָטש ער רעדט אַ סך וועגן וואָרטפֿרײַהייט, און וועגן נאָוואַטאָרישע און מוטיקע קאָמיקערס — איז ער אַליין דווקא נישט אַזוי נאָוואַטאָריש און מוטיק. ער נעמט נישט אַרײַן, למשל, מער טונקעלע וואַריאַציעס פֿון חורבן־וויצן דערציילט פֿון ייִדן, דער שארית־הפּליטה, און אַפֿילו נאַציס ר״ל; ער גיט אָנצוהערעניש, אַז חורבן־הומאָר געהערט בלויז צו ייִדן; און אַחוץ אַ פּאָר נישט־אַזוי־וויכטיקע ציטאַטן פֿונעם ישׂראלישן שרײַבער אתּגר קרת, פֿאַרנעמט ער זיך בלויז מיט ייִדישן אַמעריקאַנער הומאָר און איגנאָרירט אין גאַנצן דעם שוואַרצן הומאָר בײַ ייִדן אין אַנדערע לענדער ווי, למשל, דני לוויס פּרעכטיקע דײַטשישע קאָמעדיע פֿון 2007, „מײַן פֿירער‟.