קונסט און קולטור

„זומער אין מאַריִענבאַד‟ — אַ פֿאָרשטעלונג אין תּל־אָבֿיבֿ

"Summer in Marienbad" – A Comedy in Tel Aviv

פֿון לייבל רויטמאַן

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

און דאָ מוז מען אָפּמערקן די סצענאָגראַפֿיע (פֿונעם קינסטלער אַדם קעלער). די סצענע איז צעטייטל אויף דרײַ פּאָזיצעס: די אַוואַנססצענע סימבאָליזירט די אינדוסטריעלע, פּראָזאַיִשע און גרויע וואַרשע של מטה; די הינטער־דעקאָראַציע איז באַפֿאַרבט מיט העל בלויע און גרינע קאָלירן, באַלויכטן מיט אַ שטאַרקן ליכט און סימבאָליזירט מאַריענבאַד של מעלה. אויף דער מיטלסטער שורה קומען פֿאָר אַלע סאָרטן אינטעראַקציעס: דאָס אָפּפֿאָרן און אָנקומען פֿון דער באַן, דאָס שיקן אַ טעלעגראַמע און דאָס ווענדן צום אַדרעסאַט וואָס געפֿינט זיך אויפֿן אַנדערן עק פֿון אייראָפּע. פֿאַרשטייט זיך, אַז די צעטיילונג איז אַ באַדינגלעכע און ווערט ניט איין מאָל צעבראָכן, אַ ניט וואָלט די גאַנצע פֿאָרשטעלונג געווען אַ נודנע איבערחזרונג פֿונעם טעקסט, נאָר דאָ האָבן מיר פֿאַר זיך אַ פֿריילעכע און לעבעדיקע קאָמעדיע.

אפֿשר איז דערפֿאַר געלונגען די שׂמחה, ווײַל די פֿאָרשטעלונג האָבן אויפֿגעשטעלט יונגע כּוחות, וואָס איז גאַנץ פֿאַרשפּרייט אין „גשר‟. דער טעאַטער האָט באַשטעלט די פּיעסע בײַ אַ יונגער ישׂראלדיקער דראַמאַטורגין, נגה אַשכּנזי. אַ טשיקאַווער צונויפֿשטעל — די פּיעסע שרײַבט אָן אַ יונגע פֿרוי, וואָס האָט אין גאַנצן פֿאַרגעסן פֿון אַזאַ אַנאָכראָניזם ווי צו שיקן פּאָסט־בריוועלעך און וואַרטן אַמווייניקסטן אַ וואָך צײַט אויף אַן ענטפֿער. אָבער איין געוויסן פּרט וואָס פֿאַרבינדט די פֿאַרשיידענע תּקופֿות האָט זי באַמערקט: אַלץ, וואָס קומט פֿאָר אין מאַריענבאַד ווערט צי פֿריִער צי שפּעטער באַקאַנט אין וואַרשע און פֿאַרקערט. בײַם שאַפֿן די פּיעסע גופֿא האָט זי גענוצט פֿאַרשיידענע טעכניקן ווי, למשל, דאָס איבערמאַכן אַ בריוו אין אַ דיאַלאָג אָדער די איבערחזרונג פֿון וויכטיקע מאָמענטן.

איר צו הילף איז געווען דער ליטעראַרישער דירעקטאָר פֿון „גשר‟ — רועי חן. דער ספֿרדישער בחור האָט זיך פֿאַרליבט אין דער רוסישער קולטור און ליטעראַטור, האָט באַהערשט רוסיש און שוין יאָרן לאַנג פֿירט ער אָן מיט די רעפּערטואַר־ענינים פֿונעם טעאַטער. דאָס איז נישט זײַן ערשטע באַגעגעניש מיט שלום־עליכמען. אין יאָר 2006 האָט ער איבערגעזעצט אויף העברעיִש די פּיעסע פֿון מיכאל טעפּליצקי, „העיקר שכחתי‟, לויט „מנחם־מענדל‟.

דער רעזשיסיאָר אמיר י. וואָלף איז אויך אַ יונגער בחור, וואָס האָט זיך אויסגעצייכנט אין עטלעכע ישׂראלדיקע פֿילמען און זייף־אָפּערעס און שוין אויסגעפּרוּווט געוואָרן אין רעזשי, גראָד אינעם „גשר‟. זייער גוט, וואָס דער רעזשיסאָר האָט נישט אָנגעטאָן די העלדן פֿון שלום־עליכמס ראָמאַן אין דזשינסן און אין סאַנדאַלן, ניט אַרײַנגערוקט יעדן איינעם פֿון זיי אַ סמאַרטפֿאָן און נישט אַריבערגעפֿירט דעם סיפּור־המעשׂה אין לאַס־וועגאַס, ווי ס׳איז אָנגענומען אין ס׳רובֿ מאָדערנע טעאַטערס, כאָטש אין דער פּראָגראַמקע שטייט, אַז די האַנדלונג קומט פֿאָר אין די דרײַסיקער יאָרן פֿונעם 20סטן יאָרהונדערט. ווען איך וואָלט די פּראָגראַמקע נישט געלייענט, וואָלט איך דאָס נישט באַמערקט. פֿאַר מײַנע אויגן האָב איך געזען די עכטע שלום־עליכמס העלדן אין דער עכטער שלום־עליכמס תּקופֿה. אַ שאָד נאָר, אַז די פֿאָרשטעלונג זעט אויס אַ ביסל אָרעם פֿונעם מוזיקאַלישן שטאַנדפּונקט. און נישט מכּוח די מוזיק־גופֿא (די קאָמפּאָזיטאָרין רוני רשף) נאָר מכּוח דער אויספֿירונג. די מוזיק איז אַ גוטע און אַ פּאַסיקע, אָבער נאָר איין פּיאַנע איז צו אָרעם. אַ מאָל האָט „גשר‟ געגלאַנצט מיט זײַן אָרקעסטער און מוזיקאַלישע באַאַרבעטונגען. מן־הסתּם איז דאָס אַ פּועל־יוצא פֿון אַ באַגרענעצטן בודזשעט.

די כאָרעאָגראַפֿיע איז אָבער אַן אויסערגעוויינטלעכע — סײַ אין זכות פֿון דער כאָרעאָגראַפֿערין טליה בעק, סײַ אין זכות פֿון די אַקטיאָרן, וואָס גיבן איבער שלום־עליכמס לעבנסלוסטיקייט דורך די גלענצענדיקע פֿײַערדיקע טענץ. ווען איך בין אַרויס פֿונעם טעאַטער האָב איך זיך געטראָפֿן מיט אַן אַלטער באַקאַנטער, אַ טיפּישע ווילנערין מיט אַ זאַפֿטיקן ייִדיש. זי האָט פֿאַר מיר באַלד אויסגעגאָסן דאָס האַרץ:

„ווי געפֿעלט אײַך מײַן איידעם? געלאָזט מײַן טאָכטער, זײַן ווײַב, אַ טראָגעדיקע און אַוועק לויפֿן סקי מיט די חבֿרה. פֿרעג איך אים: ׳ווי קענסטו אַזוי טאָן?׳ זאָגט ער מיר: ׳טײַערע שוויגער, ווען איך האָב באַשטעלט די בילעטן האָב איך נאָך נישט געוווּסט, אַז זי טראָגט.׳

ממש חיימל סאָראָקער מיט די ביינער… איז דאָס נישט דער בעסטער באַווײַז, אַז שלום־עליכם בלײַבט אַקטועל, אָן שום קינסטלעכע ענדערונגען?