רוחניות

פּרשת פּנחס, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Pinchas, 5777

פֿון יואל מאַטוועיעוו

מיט אַ וואָך צוריק האָבן מיר געלייענט אין דער פּרשה ווי בלק, דער מלך פֿון מואָבֿ, האָט בשותּפֿות מיטן בייזן כּישוף־מאַכער בלעם צוגעטראַכט אַן עצה, ווי אַזוי צו שאַטן די ייִדן. זיי האָבן אַרײַנגעשיקט פֿרעמדע פֿרויען אינעם מידבר, כּדי אײַנצורעדן די ייִדישע מענער מיט זיי צו זינדיקן און צו דינען עבֿודה־זרה.

זמרי, דער נשׂיא פֿונעם שבֿט־שמעון האָט בפֿרהסיא געזינדיקט מיט אַ געוויסער נישט־ייִדישער פֿרוי, כּזבי; די חז״ל זאָגן, אַז דאָס איז געווען די טאָכטער פֿונעם מלך בלק אַליין. פּנחס, אַן אייניקל פֿון אַהרן הכּהן, האָט אַרויסגעכאַפּט אַ שווערד און דערהרגעט זמרי און כּזבי אין מיטן זייער סעקסועלן קאָנטאַקט. די ייִדן האָבן זיך גענומען צום שׂכל און די מגפֿה צווישן זיי האָט זיך אָפּגעשטעלט. פּנחס איז לכתּחילה נישט געווען קיין כּהן, אָבער פֿאַר זײַן קנאָות־אַקט האָט אים דער אייבערשטער געגעבן דעם כּהונה־סטאַטוס, ווי אַן אוניקאַלן יוצא־מן־הכּלל.

אין דער הײַנטיקער פֿרומער וועלט האָט זיך געשאַפֿן אַ פּאַראַדאָקסאַלע סיטואַציע. פֿון איין זײַט, טרעפֿן זיך אַזעלכע מענטשן, אַרײַנגערעכנט באַקאַנטע רבנים, וואָס לייגן פֿאָר צו לייזן די פּראָבלעם פֿון געמישטע חתונות דורך קנאָות־מעטאָדן. עטלעכע מאָל האָב איך אַפֿילו געהערט, אַז מע מעג באַנוצן דעם דאָזיקן צוועק מיט אַן עכט געווער, ווײַל די געמישטע חתונות זענען, לויט געוויסע דעות, ממש אַ צווייטער חורבן און מוזן באַקעמפֿט ווערן דורך מיליטאַנטישע מיטלען. הגם אַזעלכע עקסטרעמע דעות איז אַ זעלטנקייט, באַציִען זיך אַ סך ייִדישע קהילות זייער אומטאָלעראַנט צו מענער, וואָס ווילן קומען אין דער שיל אַרײַן מיט זייערע „געפֿערלעכע שיקסעס‟. למעשׂה, איז אַזאַ צוגאַנג אומפּראָדוקטיוו און שטויסט אָפּ אַ סך אַסימילירטע ייִדן פֿון דער טראַדיציאָנעלער ייִדישקייט.

פֿון דער צווייטער זײַט, ווערט דאָס וואָרט „קנאָות‟ אַסאָציִיִרט אין די חרדישע קרײַזן מיט אַזעלכע שטאַרק טראַדיציאָנעלע ייִדיש־רעדנדיקע קהילות, ווי סאַטמאַר, תּולדות־אַהרן און נטורי־קרתּא. אויף פּראָ־פּאַלעסטינער דעמאָנסטראַציעס, וווּ עס באַווײַזן זיך אַ סך מוסולמענישע פֿרויען מיט פֿאַרטשיילעס, קומען כּסדר חסידישע מענער. עס באַקומט זיך, אַז זיי פֿאַרטיידיקן די רעכט פֿון די פּאַלעסטינער פֿרויען דווקא צוליב זייער קנאָות — כּדי אַרויסצוּווײַזן אויף אַ מיליטאַנטישן אופֿן, אַז די ציוניסטישע אידעאָלאָגיע קומט אין סתּירה מיט דער אַלטער היימישער ייִדישקייט.

דאָס מיינט נישט אָבער, אַז די דאָזיקע מענטשן פֿאַרטיידיקן די רעכט פֿון פֿרויען אין אַלגעמיין. אויף די דעמאָנסטראַציעס קומען בלויז מענער, וואָס מיינען, אַז ס׳איז נישט צניעותדיק פֿאַר אַ פֿרוי אַרויסצוזאָגן איר מיינונג בפֿרהסיא אָדער זיך צו באַווײַזן אין טעלעוויזיע־נײַעס. נישט פּראָגרעסיווע געדאַנקען ציִען די „קנאָים‟, געוויינטלעך, אויף אַזעלכע פּראָטעסטן, נאָר די האָפֿענונג צו ברענגען צוריק דעם פּאַטריאַרכאַלן שטייגער לעבן, וואָס האָט געהערשט אַמאָל אין ארץּ־ישׂראל.

אַזוי צי אַזוי, ווערט קנאָות אין דער הײַנטצײַטיקער וועלט אָפֿט באַטראַכט ווי אַן איבערבלײַבעכץ פֿון דער מיטל־עלטער. הגם מענטשן, וואָס האַלטן זיך פֿאַר קנאָים, קאָנען מסכּים זײַן מיט געוויסע פּראָגרעסיווע דעות אָדער העלפֿן צו ראַטעווען די ייִדישע קהילות פֿון ערנסטע פּראָבלעמען, שאַפֿט זייער געדאַנקען־גאַנג אַ צווייפֿלהאַפֿטיקן אײַנדרוק. מיר ווייסן אָבער, אַז אַלע געשיכטעס אין דער תּורה בלײַבן תּמיד אַקטועל און האָבן אַן אייביקע ווערט. וואָס קאָנען מיר אָפּלערנען אין אונדזער תּקופֿה פֿון פּנחסן?

דער הייליקער אַריז״ל, רבי יצחק לוריא, דערקלערט, אַז זמרי און כּזבי זענען געווען באַשערט חתונה צו האָבן מן־השמים. דער איזשביצער רבי און אַנדערע חסידישע צדיקים זענען מסביר דעם מיסטישן הינטערגרונט פֿון דער מעשׂה. זענענדיק אַ גילגול פֿון דינה, יעקבֿ אָבֿינוס טאָכטער, האָט כּזבי געהאַט אַ ייִדישע נשמה; זמרי איז געווען אַ גילגול פֿון שכם — דער פּאַרשוין, וועלכער האָט מאנס געווען דינה. זיי זענען געווען באַשערטע פֿון ששת־ימי־בראשית. צום באַדויערן, האָט זיך זייער „שידוך‟ אויסגעשפּילט אויף אַן אויסטערלישן גוואַלד־אופֿן.