רוחניות

פּרשת פּנחס, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Pinchas, 5777

פֿון יואל מאַטוועיעוו

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דער חילוק צווישן ייִדן און אַנדערע מענטשן איז רעלאַטיוו. ווי אַ היסטאָרישע גרופּע, וואָס האָט פֿאַרשפּרייט אין דער וועלט הויכע עטישע אידעאַלן און ריינע אמונת־השם, בלײַבן מיר זיכער אַ אוניקאַל אויסדערוויילט פֿאָלק. דאָס מיינט נישט אָבער, אַז די אַנדערע מענטשן אַרום אונדז זענען ערגער. ווי עס באַטאָנט דער געוועזענער בריטישער הויפּט־רבֿ יונתן סאַקס, זענען אַלע פֿעלקער אין דער וועלט אויסדערוויילט צוליב פֿאַרשיידענע געטלעכע מיסיעס. דערצו, זענען די גרענעצן נישט אַלעמאָל אײַזן־שטאַרק. אינעם פֿאַל פֿון זמרי און כּזבי האָבן זיך זייערע ראָלעס אויסגעטוישט. שכמס גילגול איז געוואָרן אַ חשובֿער ייִד, דער נשׂיא פֿונעם שבֿט, וואָס שטאַמט פֿון שמעון, וועלכער האָט נוקם געווען פֿאַרן פֿאַרגוואַלדיקן זײַן שוועסטער. להיפּוך, איז דינהס גילגול געבוירן געוואָרן ווי אַ נישט־ייִדישע פּרינצעסין.

דאָס ווײַב פֿונעם רוימישן הויכראַנגיקן באַאַמטן טורנסרופּוס האָט פֿאַרבעטן רבי עקיבֿא, כּדי חוזק צו מאַכן פֿון דער ייִדישער תּורה. רבי עקיבֿא האָט פֿאַרענטפֿערט אַלע אירע קשיות; בעת דעם שמועס, האָט ער אַ שפּײַ געגעבן, זיך צעוויינט און צעלאַכט. נאָכן שמועס, האָט די רוימישע אַריסטאָקראַטקע זיך געגט, געוווירן אַ גיורת און חתונה געהאַט מיט רבי עקיבֿא. אַזוי האָט זיך פֿאַרענדיקט אויף אַ כּשרן און גליקלעכן אופֿן דער „קאָסמישער ראָמאַן‟ צווישן שכם אָדער זמרי מיט דינה אָדער כּזבי. רבי עקיבֿאס נשמה איז באַשטאַנען פֿון פֿאַרשיידענע עלעמענטן, אַרײַנגערעכט אַ פֿינקל פֿון כּזבי. דאָס ווײַס פֿון טורנסרופּוס האָט אויך געהייסן כּזבי און איז געווען איר גילגול.

רבי עקיבֿא האָט אַ שפּײַ געגעבן, ווען ער האָט דערזען אַ פֿרוי, וואָס דינט נאַרישע אָפּגעטער אַנשטאָט דעם אמתן באַשעפֿער. דערנאָך האָט ער זיך צעוויינט: ווי אַזוי איז אַזאַ שיינקייט אַזוי טיף געפֿאַלן? פֿאַרוואָס האָט דער רבונו־של־עולם באַשאַפֿן אַ שיינע פֿרוי, וואָס וויל חוזק מאַכן פֿון זײַן הייליקער תּורה? ווען ער האָט פֿאַרשטאַנען, אַז אין איר סאַרקאַזם שטעקט דער ייִדישער נײַגער פֿון זײַן קומענדיקער פֿרוי, האָט ער זיך צעלאַכט.

פּנחס האָט געוווּסט, אַז זמרי און כּזבי האָבן זיך נישט צופֿעליק פֿאַרליבט איינער אין דער צווייטער. וואָס קאָן מען אָבער טאָן? אויב יעדער וועט זיך אַזוי אויפֿפֿירן, וועט דאָך ווערן אַ הפֿקר־וועלט. הגם פּנחס האָט אויך אָפּגעטאָן אַן אויסטערלישע עבֿירה־לשמה, האָט דער באַשעפֿער עס אָנגענומען ווי אַ מיצווה און האָט אַליין, כּבֿיכול, עובֿר געווען אויף זײַנע אייגענע כּללים, דערקלערנדיק פּנחסן אַ כּהן.

פֿון דער הײַנטיקער סדרה לערנען מיר אָפּ, אַז דאָס לעבן איז קאָמפּליצירט און לייגט זיך נישט אַלעמאָל אין די שמאָלע ראַמען פֿון „שוואַרץ און ווײַס‟. זמרי איז געווען אַ רשע, אָבער איז פֿאָרט געווען אַ פּערסאָנאַזש פֿון אַ דורות־לאַנגן מיסטישן נשמות־ראָמאַן. רבי עקיבֿא האָט מתּקן געווען זײַן חטא, אָבער איז אומגעבראַכט געוואָרן, ווי באַקאַנט, פֿון די רוימער אויף אַ שוידערלעכן אופֿן. ווען משה רבינו האָט פֿאָרויסגעזען רבי עקיבֿאס טויט, האָט דער אייבערשטער אים געזאָגט: פֿרעג נישט קיין קשיות, אַזוי דאַרף זײַן.

דער נקמה־אַקט פֿון פּנחסן איז געווען אויף אַ האָר ווײַט פֿון אַן גראָבן מאָרד. אין דער הײַנטיקער וועלט וואָלט אַזאַ מעשׂה געווען, פֿאַרשטייט זיך, סתּם רציחה און אַ שטעקלעכער חילול־השם. דער עצם־ענין פֿון קנאָות איז אָבער גוט, אויב מע נוצט עס אויס אויף אַ געזונטן אופֿן. גייט איר אויף דעמאָנסטראַציעס מיט די פּאַלעסטינער פֿרויען? געזונטערהייט, אָבער באַפֿרײַט מיטן זעלבן קנאָיִשן אימפּעט די ייִדישע פֿרויען אין אײַערע קהילות. זענט איר נישט צופֿרידן מיטן הויכן ניוואָ פֿון געמישטע חתונות? באַציט זיך צו די געמישטע פּאָרפֿעלקער מיט אַ „פֿאַנאַטישער‟ סימפּאַטיע. דעמאָלט וועט אײַער קנאָות, מעגלעך, צוציִען די נישט־ייִדישע ווײַבער פֿון ייִדישע מענער צו ייִדישקייט.

כּדי נאָכצומאַכן פּנחסן אין דער הײַנטיקער וועלט, דאַרף מען דווקא ווײַזן — מיט דער קנאָיִשער מיליטאַנטישער ענערגיע און שאַרפֿע ווערטער — אַז אומטאָלעראַנץ און איזאָלאַציע זענען צווישן די סיבות פֿון דער מגיפֿה אין די הײַנטיקע חרדישע קהילות. להיפּוך צום מצבֿ אין דער פּרשה, ליידן מיט הײַנט פֿון אַנדערע מינים מגיפֿות און עבֿודה־זרות און ממילא נייטיקן זיך אין אַן נײַעם מין קנאָות. דער קנאָיִשער צוגאַנג איז דווקא גוט, אויב עס מיינט אַ מסירת־נפֿשדיקן קאַמף קעגן אומטאָלעראַנץ, דיסקרימינאַציע, שׂינאת־חינם און אומיושר.