פּרשת דבֿרים, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Dvorim, 5777

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published July 27, 2017, issue of July 28, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אויב אַזוי, באַקומט זיך, אַז אויב אַפֿילו משה רבינו האָט אָנגעשריבן דעם חומש „דבֿרים‟ מיט זײַנע אייגענע ווערטער, האָט די הייליקע שכינה גערעדט סײַ־ווי־סײַ דורך זײַן מויל און געשריבן דורך זײַן האַנט. אויב אַפֿילו ער האָט, לויט דער דערמאָנטער ראַציאָנעלער השערה, זיך באַנוצט אין דער תּורה מיט עלטערע נבֿיאיִשע טעקסטן, האָט זיך אין זײַן רעדאַקציע אַנטפּלעקט די שכינה. אין משה רבינוס פֿאַל, איז דער חילוק צווישן דעם געטלעכן און מענטשלעכן וואָרט צעשווענקט געוואָרן. הרבֿ כּשרס און דעם רמב״מס שיטה קומען אין סתּירה איינע מיט דער צווייטער בלויז מצד אונדזער געוויינטלעכער באַגרענעצטער פּערספּעקטיוו. זײַענדיק אַ „פֿענצטער‟ צו געטלעכקייט, איז משה געווען מסוגל צו אַנטפּלעקן הויכע סודות־התּורה דווקא דורך זײַן מענטשלעכער פּערזענלעכקייט.

דער נבֿיא ישעיה זאָגט: „אעלה אל במתי עבֿ אַדמה לעליון‟ — וועל איך אַרויפֿגיין אויף די הויכע וואָלקנס, וועל איך ענלעך זײַן צום באַשעפֿער. קאָמענטירנדיק דעם דאָזיקן פּסוק, דערקלערן אונדז די חז״ל אינעם מדרש, אַז דער נבֿיא קאָן איבערגעבן די הויכע געטלעכע ענינים אויף אַ מענטשלעכן אופֿן — „מדמין צורה ליוצרה‟. די חסידישע צדיקים זענען מסביר דעם דאָזיקן סוד באריכות. דער אייבטערשטער איז בעצם גאָר ווײַט פֿון אונדז און קאָן נישט באַשריבן ווערן אין קיין שום מענטשלעכע טערמינען. די נבֿיאים זענען אָבער מסוגל, כּבֿיכול, צו „פֿאַרמענטשלעכן‟ די געטלעכע ענינים, צו דערקלערן זיי „בלשון בני־אָדם‟, אויף אַ מענטשלעכער שפּראַך, כּדי צו געבן אונדז אַ פֿאַרשטענדלעכן דמיון, וואָס העלפֿט צו באַנעמען אָדער כאָטש אַ קוק צו טאָן אויף איבערמענטשלעכע מדרגות פֿון רוחניות. קומט אויס, אַז יעדע עכטע נבֿואה טראָגט אין זיך אַ ספּעציפֿישן פּערזענלעכן רושם פֿונעם נבֿיא. די ווערטער קומען פֿונעם באַשעפֿער, פֿאָרט קלינגען זיי פּערזענלעך און רעפּרעזענטירן דעם כאַראַקטער פֿונעם איבערגעבער.

מען מעג זאָגן, אַז דווקא אינעם חומש „דבֿרים‟ ווערט משה רבינוס הייליקע ראָלע אויסגעדריקט אויף אַ באַזונדערס בולטן אופֿן. פֿריִער האָט ער פֿאַרשריבן, וואָס דער אייבערשטער האָט אים געהייסן שרײַבן. סוף־ימיו האָט ער אָבער דערגרייכט אַ העכערע מדרגה, ווען דער עצם־חילוק צווישן זײַנע פּערזענלעכע און געטלעכע ווערטער איז בטל געוואָרן.

דאָס לשון־קודשדיקע וואָרט „דבֿרים‟ איז צוויי־זיניק; עס מיינט ווערטער און זאַכן. אין די אַנדערע שפּראַכן איז אויך פֿאַראַן אַ פֿאַרבינדונג צווישן די דאָזיקע צוויי קאַטעגאָריעס. אויף ייִדיש קאָן מען זאָגן, למשל, אַז עמעצער האָט געזאָגט „אַ וויכטיקע זאַך‟. אויף לשון־קודש איז עס אָבער באַזונדערס באַמערקלעך. אין דער תּנ״כישער שפּראַך איז פֿאַקטיש נישטאָ קיין חילוק צווישן גשמיותדיקע זאַכן און ווערטער.

על־פּי חסידות, איז אין דער וועלט נישטאָ קיין צופֿעליקע זאַכן – אָדער ווערטער. אַפֿילו פֿון אַ צופֿעליקן שמועס אויף דער גאַס קאָן מען אָפּלערנען אַ וויכטיקן לימוד, ווײַל אַ גײַסטיק סענסיטיווער מענטש, בפֿרט אַן אמתער צדיק, קאָן איבעראַל דערשפּירן די געטלעכע השגחה. אין דער רוחניותדיקער וועלט זענען די ווערטער פּונקט אַזוי שטאַרק און ממשותדיק, ווי גמשיותדיקע קעגנשטאַנדן. און פֿאַרקערט: די גשמיותדיקע זאַכן זענען בלויז אַנטפּלעקונגען פֿון דער געטלעכער השגחה, פֿונעם אייבערשטנס וואָרט, און קאָנען אויף אַ וווּנדערלעכן אופֿן געענדערט, בטל אָדער באַשאַפֿן ווערן דורך אונדזערע תּפֿילות, יראת־שמימדיקע שמועסן מיט אַנדערע מענטשן און אַפֿילו מחשבֿות. דער חילוק צווישן ווערטער און זאַכן איז רעלאַטיוו, ווען עס קומט צו רוחניות.

אין פֿאַרגלײַך מיט די פֿאָריקע פּרשיות, וווּ משה רבינו האָט באַקומען געוויסע נבֿואות פֿונעם רבונו־של־עולם און האָט זיי איבערגעגעבן דעם ייִדישן פֿאָלק, הייבן מיר אָן די וואָך לייענען וועגן אַ טיפֿערער פֿאַרבינדונג צווישן דעם מענטש און דעם רבונו־של־עולם. אַ מענטשלעך וואָרט קאָן זײַן האַרט ווי אַ שטיין, און אַ האַרטער שטיין קאָן זיך צעגיין ווי שניי צוליב דער עבֿודת־התּפֿילה און עבֿודת־התּשובֿה פֿון אַ מענטש. מיט זײַנע ווערטער, האָט משה רבינו משפּיע געווען אויפֿן גשמיותדיקן מצבֿ פֿון ייִדן. מיט זײַנע מעשׂים, האָט ער משפּיע געווען אויף זייער עבֿודת־התּפֿילה און געדאַנקען־גאַנג פֿון זײַן פֿאָלק. מיר זאָלן נישט מיינען, אַז אונדזערע ווערטער האָבן ווייניקער ווערט, ווי די גשמיותדיקע אַקציעס.