פּרשת עקבֿ, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Eikev, 5777

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published August 10, 2017, issue of August 25, 2017.

די הײַנטיקע פּרשה טראָגט אַן אומגעוויינטלעכן נאָמען: דאָס וואָרט „עקבֿ‟ מיינט בוכשטעבלעך אַ פּיאַטע. בײַם אָנהייב פֿון דער סדרה, זאָגט משה רבינו אָן די ייִדן, אַז אויב זיי וועלן מקיים זײַן די מיצוות און זיך צוהערן צו זיי — דהײַנו, טאָן זיי מיט אַ געהעריקער כּוונה — וועט דער אייבערשטער מקיים זײַן דעם בונד, וועלכן ער האָט געשלאָסן מיט די אָבֿות — אַבֿרהם, יצחק און יעקבֿ.

אינעם קאָנטעקסט פֿון דער פּרשה מיינט די אָנהייב־פֿראַזע „אויב איר וועט זיך צוהערן‟. רש״י און אַנדערע קלאַסישע מפֿרשים דערקלערן אָבער, אַז דאָס זעלטענע בינדוואָרט „עקבֿ‟ קלינגט זייער ספּעציפֿיש. רש״י באַטאָנט, אַז די תּורה וואָרנט אונדז ברמז, אַז צו אַזעלכע ענינים, וואָס דער עולם „צעטרעט‟ מיט זייערע פּיאַטעס, דאַרף מען זיך באַציִען פּונקט אַזוי ערנסט, ווי צו אַלע אַנדערע מיצוות.

דאָס איז, אַוודאי, זייער אַ וויכטיקע הוראה. צום באַדויערן, טרעפֿן מיר נישט ווייניק פֿאַלן, ווען געוויסע מענטשן טײַטשן אָפּ דעם דאָזיקן רש״יס קאָמענטאַר אויף אַ צווייפֿלהאַפֿטיקן קאַפּויערדיקן אופֿן. נישט צו טרײַבן רכילות, נישט פֿײַנט צו האָבן אַ צווייטן, נישט מלבין־פּנים זײַן אַ חבֿר — הייסט עס, נישט צו באַעוולען אַ מענטש בפֿרהסיא, ביז זײַן פּנים ווערט בלאַס — זענען דאָך עיקרדיקע מיצוות. לאָמיר זיך פֿאָרשטעלן, אַז אַ ברוקלינער חסיד פֿאָרט אויף אַ וואַקאַציע און עסט אויף זײַן וועג חלבֿ־סתּם — מילכיקע פּראָדוקטן געמאַכט אויף אַ פֿאַרם אָן אַ משגיח. טאָמער עפּעס א קנאָי באַמערקט, אַז עמעצער באַגייט אַזאַ „גרויסע עבֿירה‟, קאָן עס ברענגען אין געוויסע קהילות צו אַ סקאַנדאַל, הגם אַ סך רבנים, אַרײַנגערעכנט אַזאַ גרויסן פּוסק, ווי הרבֿ משה פֿײַנשטיין, זענען מתּיר אַ סך נישט־ייִדישע מילכיקע פּראָדוקטן, בפֿרט אינדוסטריעל־פּראָדוצירטע און מלוכיש־קאָנטראָלירטע. אַפֿילו וועגן די פֿאָרשטייער פֿון אַנדערע קהילות, וווּ אַזעלכע פּראָדוקטן זענען כּשר־וישר, רופֿן זיך אַ טייל שטאַרק פֿרומע מיט עקלדיקע ווערטער.

אַן אַנדער בײַשפּיל: ווען אַ גיורת באַווײַזט זיך ערגעץ מיט אָפֿענע האָר, קאָן זיך אין חרדישע קהילות פֿאַרשפּרייטן אַ קלאַנג, אַז זי איז, כּלומרשט, אַ „שיקסע‟. ווי אַזוי זשע קאָן מען אַזוי, חלילה, טראַכטן, אויב אין אַ סך הײַנטיקע שילן באַווײַזן זיך פֿרויען כּסדר מיט אָפֿענע האָר? די הײַנטיקע מאָדערן־אָרטאָדאָקסישע רבנים דערלאָזן עס צו טאָן. מע מעג פֿירן וויכּוחים, צי זיי פּסקענען ריכטיק, אָבער ס׳איז אַ פֿאַקט פֿונעם הײַנטצײַטיקן פֿרומען לעבן.

אַזוי צי אַזוי, אויב אַפֿילו עמעצער האָט טאַקע געטאָן אַן עכטע הונדערט־פּראָצענטיקע עבֿירה אָן קיין שום היתּרים און תּירוצים, טאָר מען נישט באַעוולען דעם בעל־עבֿירה ברבים. איידער מע טאַלדט דעם מענטש אויף אַ פּריוואַטן אופֿן, דאַרף מען זיך אויך גוט אַרײַנטראַכטן, צי דאָס טאַדלען וועט העלפֿן. מענטשן פֿאַלן אַרײַן אין פֿאַרשיידענע פּאַסטקעס פֿון יצר־הרע; ווער ווייסט, וואָס וואָלט דער גרעסטער קנאָיִשער פֿאַרדאַמער געטאָן אין אַן ענלעכער סיטואַציע. דאָס טאַדלען, נישט וויסנדיק די סיטואַציעס, קאָן פֿאַרביטערן און באַעוולען דעם מענשט אָן קיין פּאָזיטיוון עפֿעקט.

אין די דערמאָנטע צוויי בײַשפּילן באַקומט זיך אַ פּאַראַדאָקס. געוויסע מענטשן מיינען, אַז מיטן אָנרופֿן עמעצן אַ „שייגעץ‟ אָדער „שיקסע‟ זענען זיי מקיים די ווערטער פֿון אונדזער פּרשה (שוין אָפּגערעדט פֿון קסענאָפֿאָביע לגבי נישט־ייִדן, וואָס שטעקט אינעם העסלעכן באַנוץ פֿון אַזעלכע ווערטער). זיי זאָרגן זיך וועגן געוויסע ענינים — לויט זייער שיטה זייער וויכטיקע – וואָס דער עולם אין אַנדערע קהילות, פֿון זייער קוקווינקל, „צעטרעט מיט די פּיאַטעס‟. ווי אַ רעזולטאַט, באַגייט מען מיט אַזאַ גראָבן און קרומען סאָרט קנאָות קעגן עכטע עוולות.

פֿון דער צווייטער זײַט, טרעפֿן זיך, צום באַדויערן, פּונקט פֿאַרקערטע פֿאַלן, ווען דער עולם מאַכט זיך נישט־וויסנדיק, ווען עמעצער ברענגט אַן אמתן פֿיזישן אָדער פּסיכאָלאָגישן היזק צו אַנדערע מענטשן מיט זײַנע עבֿירות. למשל, אַנשטאָט אויפֿצוטרעטן קעגן די רכילות־טרײַבער, זאָגט מען דעם געליטענעם: „זאָרג זיך נישט, פֿאַרגעס די נאַרישע לשון־הרעס‟.