„ייִדישע רעװאָלוציע‟ אין סאָװעטישן װײַסרוסלאַנד

"Jewish Revolution" in Soviet Belarus


פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published August 13, 2017, issue of August 25, 2017.

ביז לעצטנס האָט געהערשט אַזאַ אײַנדרוק פֿון דער געשיכטע פֿון ייִדן אין סאָװעטן–פֿאַרבאַנד: װאָס מער סאָװעטיש, אַלץ װײניקער ייִדיש, און פֿאַרקערט, װאָס מער ייִדיש — אַלץ װײניקער סאָװעטיש. ייִדישקײט האָט מען פֿאַרשטאַנען קודם־כּל אין נאַציאָנאַל־רעליגיעזע באַגריפֿן, און היות װי די סאָװעטישע מאַכט איז געװען קעגן סײַ רעליגיע און סײַ נאַציאָנאַליזם, האָט מען זי במילא געהאַלטן פֿאַר אַ קעגנער פֿון װאָסער ניט איז ייִדישער אידענטיטעט. אַ היפּשע צאָל ייִדן, װאָס האָבן זיך יאָ אַקטיװ באַטײליקט אין פֿאַרשידענע סאָװעטישע אונטערנעמונגען, האָט מען געהאַלטן פֿאַר „ניט־ייִדישע ייִדן”, װאָס האָבן זיך אָפּגעזאָגט פֿון זײער ייִדישקײט.

װי עס אַנטפּלעקן די לעצטע היסטאָרישע פֿאָרשונגען, װאָס שעפּן פֿון נײַע אַרכיװאַלע מקורים, איז דער רעאַלער מצבֿ געװען אַ סך מער קאָמפּליצירט, בפֿרט אין די סאָװעטישע רעפּובליקן פֿון אוקראַיִנע און װײַסרוסלאַנד נאָך דער אָקטאָבער־רעװאָלוציע. אָבער עד־היום האָבן די דאָזיקע פֿאָרשער לרובֿ באַטראַכט קולטורעלע און פּאָליטישע ענינים, בעת די ראָלע פֿון ייִדן אין דער סאָװעטישער עקאָנאָמיק איז פֿאַרבליבן ניט דערפֿאָרשט. דעם דאָזילן בלױז פֿילט אױס די שטודיע פֿון ענדריו סלױן אין „די ייִדישע רעװאָלוציע אין װײַסרוסלאַנד: עקאָנאָמיק, ראַסע, און די באָלשעװיסישע מאַכט‟.

סלױן טענהט, אַז דװקא די עקאָנאָמישע סיטואַציע האָט שטאַרק באַװירקט דעם מצבֿ פֿון ייִדן אין װײַסרוסלאַנד װי אַן עטנישע עדה. פֿאַר דער אָקטאָבער־רעװאָלוציע האָט װײַסרוסלאַנד געהאַט אַ היפּשע צאָל ייִדישע אַרבעטער און בעל־מלאכות, צװישן זײ — גאַרבערס, שנײַדערס, שוסטערס און װעבער. זײ האָבן אױפֿגעבױט שטאַרקע פּראָפֿעסיאָנעלע פֿאַראײנען און זיך אַקטיװ באַטײליקט אינעם „בונד”. נאָך דעם נצחון פֿון די באָלשעװיקעס האָט דער „בונד” פֿאַרלױרן זײַן השפּעה, און אַ סך בונדיסטן זײַנען אַרײַן אין דער באָלשעװיסטישער פּאַרטײ, פֿרײַװיליק אָדער בעל־כּורחו. זײ האָבן געגלױבט, אַז די סאָװעטישע מאַכט װעט טאַקע פֿאַרטײדיקן די עקאָנאָמישע און פּאָליטישע אינטערעסן פֿונעם פּראָלעטאַרישן פֿאָלק, און דערבײַ אָפּהיטן קולוטרעלע אױטאָנאָמיע פֿאַר ייִדן.

די דאָזיקע האָפֿענונגען זײַנען ניט מקוים געװאָרן. די באָלשעװיסטישע מאַכט האָט ניט געהאַט קײן צוטרױ צו אַמאָליקע בונדיסטן, בפֿרט צו די כּלל־טוער אין סאָװעטישע פּראָפֿעסיאָנעלע פֿאַראײנען. די קאָמוניסטישע פּראָפּאַגאַנדע־קאַמפּאַניע אין 1925 האָט אױסגעמאָלט בונדיסטן װי „קלײן־בירגערלעכע עלעמענטן” און קעגנער פֿונעם פּראָלעטאַריאַט. די דאָזיקע באַשולדיקונגען האָבן געהאַט אַ בולטן אַנטיסעמיטישן בײַ־טעם, כאָטש אָפֿיציעל איז אַנטיסעמיטיזם געװען אַ קרימינעלער פֿאַרברעכן אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד. סלױן דערװײַזט, אַז הינטער דער דאָזיקער קאַמפּאַניע זײַנען געשטאַנען עקאָנאָמישע אינטערעסן. די װײַסרוסישע סאָװעטישע פֿירערשאַפֿט האָט בדעה געהאַט אַרױסצושטופּן ייִדן פֿון פֿירנדיקע פּאָזיציעס און שטיצן אײגענע װײַסרוסישע קאַדרעס.