אַפּ וואָס פֿאַרבינדט עספּעראַנטיסטן וועט באַלד העלפֿן ייִדישיסטן אױך

App Linking Esperanto Fans Will Soon Help Yiddishists, Too


פֿון יעקבֿ־פּרץ בלום

Published August 17, 2017, issue of August 25, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

װעלט־לשון און מאַמע־לשון

אין דער ערשטער סטאַדיע פֿון דער אַפּ קען מען זוכן בלויז אַנדערע עספּעראַנטיסטן. אָבער גאָר אין גיכן װעט מען שטיצן נאָך אַ סך אַנדערע שפּראַכן, און צום אַלעם ערשטן — ייִדיש! װאָס עפּעס ייִדיש? פֿאַראַן עטלעכע טעמים, פֿאַר װאָס סמיט און דעלאַמאָר האָבן אויסגעקליבן מאַמע־לשון פֿאַר דער צװייטער שפּראַך פֿון אַמיקומו. דער ערשטער: די ענלעכקייט צװישן די אָנהענגער פֿון די צװיי שפּראַכן. דעלאַמאָר דערקלערט: „ייִדיש־רעדער [װי עספּעראַנטיסטן] זענען צעשפּרייט איבער דער גאַנצער װעלט און געניסן פֿון װייניק שטיצע מצד דער מלוכה אין פֿאַרשיידענע לענדער. זיי באַציִען זיך אין אַלגעמיין מיט לײַדנשאַפֿט צו זייער שפּראַך און װילן זי קולטיװירן. איך פֿיל אַז אונדזערע געמיינשאַפֿטן האָבן אַ סך בשותּפֿות און דעריבער האָבן מיר אויך צו טאָן מיט ענלעכע פּראָבלעמען.‟

אָבער די געמיינזאַמע װאָרצלען צװישן ייִדיש און עספּעראַנטאָ שלאָגן אַ סך טיפֿער. דער פֿאָטער פֿון עספּעראַנטאָ, לודװיג זאַמענהאָף, איז דאָך געװען אַ ביאַליסטאָקער ייִד, װאָס האָט אין דער היים געהייסן לייזער און גערעדט ייִדיש. „פֿאַקטיש‟, גיט צו דעלאַמאָר, „האָט זאַמענהאָף אין 1879 אָנגעשריבן די ערשטע גראַמאַטיק פֿון דער ייִדישער שפּראַך, װאָס ער האָט צום טייל אַרויסגעגעבן מיט יאָרן שפּעטער אין דעם ייִדישן זשורנאַל לעבן און װיסנשאַפֿט. אַזוי אַז ס׳איז עפּעס דאָ אַ ברודערלעך געפֿיל צווישן [עספּעראַנטיסטן און ייִדישיסטן]. על־כּל־פּנים אין מײַנע אויגן.‟ זאַמענהאָף האָט דווקא צו ערשט געחלומט אַז ייִדיש זאָל דאָס װערן די אינטערנאַציאָנאַלע שפּראַך. ער האָט געמיינט, אַז זי פֿאַרמאָגט אַלע נייטיקע קװאַליטעטן דערצו. נאָר צום סוף איז ער געקומען צום אויספֿיר, אַז מע װעט אים חושד זײַן אין שאָװיניזם, און דערפֿאַר האָט ער באַשלאָסן צו שאַפֿן אַ נײַע שפּראַך, עספּעראַנטאָ.

אַמיקומו האָט געפֿונען פֿרײַנד בײַ ייִדישיסטן נאָך פֿון סאַמע אָנהייב. זאָגט דעלאַמאָר: „איך האָב אָנגעקניפּט פֿאַרבינדונגען מיט אַ סך פֿאַרשיידענע שפּראַך־קיבוצים װען איך האָב לאַנצירט דעם פּראָיעקט מיט [סמיטן]. איינער פֿון די אַמבאַסאַדאָרן װאָס האָט אונדז געהאָלפֿן איז געװען משה שעריזען פֿון ׳ייִדיש אַקעדעמי׳. דורך שעריזענען האָט זיך דעלאַמאָר אויך פֿאַרבונדן מיטן שרײַבער פֿון די שורות און מיט „יוגנטרוף‟, און מיר זענען צוזאַמען געפֿאַלן אויפֿן פּלאַן, אַז די שטיצע אין דער אַפּ פֿאַר ייִדיש זאָל מען לאָזן אין גאַנג דווקא אין משך פֿון דער הײַיאָריקער ייִדיש־װאָך.

די אַפּליקאַציע קען מען אַראָפּלאָדן אי פֿאַר „אַנדרויד‟, אי פֿאַרן „אײַפֿאָון‟. פֿאַר מער פּרטים, באַזוכט: https://amikumu.com/en