מענטשן און געשעענישן

אַ װיזיט קיין טערקײַ בײַט מײַן אײַנדרוק פֿון אים

A Visit to Turkey Alters My Impression of It

פֿון דניאל גלאַי

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

כאָטש דער איסטאַנבולער אָפּערע־ און באַלעט־זאַל איז ניט פֿון אַ גרויסן פֿאַרנעם (בערך 800 פּערזאָן) איז די מערהייט אין פּובליקום דווקא געווען יונגע לײַט. אַ טייל פֿון זיי זענען געװען פֿרויען מיט האַלב־פֿאַרדעקטע קעפּ, אַ סימן פֿון צניעות און מוסולמענישער פֿרומקייט. דאָך האָט דאָס זיי נישט אָפּגעהאַלטן פֿון געניסן פֿון מערבֿ־קלאַסישע קאָנצערטן. ביליקע בילעטן קאָן אויך זײַן אַ סיבה, אָבער דער הויפּטדראַנג פֿאַרן פּובליקום איז זיך צו באַקענען מיט דער הויכער קונסט און אײַנזאַפּן די קלאַנגען און שיינקייט פֿון אַנדערע אייראָפּעיִשע קולטור־צענטערס.

אַן אַנדערער אינטערעסאַנטער באַזוך איז געווען אינעם ביוראָ פֿון דעם היגן פּען־קלוב, אַ פֿיליע פֿון דער אינטערנאַציאָנאַלער שרײַבער־אָרגאַניזאַציע. ווי געוויס, איז איינער פֿון זײַנע צילן צו קעמפֿן פֿאַר וואָרטפֿרײַהייט אומעטום און פֿאַרדאַמען יענע פֿאַלן וווּ אַזאַ מענטשנרעכט ווערט אונטערדריקט. דער ביוראָ איז אַ באַשיידענער און מיר האָבן דאָרט געקאָנט זען יערלעכע פּובליקאַציעס מיט שאַפֿונגען פֿון טערקישע אויטאָרן אין ענגלישער איבערזעצונג.

אָט די דרײַ באַזוכן — אויף דער „ערדקײַלעך טאָג”־קאָנפֿערענץ; אין דעם מלוכישן אָפּערע־ און באַלעט־צענטער און אין ביוראָ פֿון פּען — האָבן אַנטפּלעקט פֿאַר מיר די מערבֿדיקע השפּעה אויף טערקײַ, אין וועלכער דער איסלאַם איז די אָפֿיציעלע רעליגיע און איר באַפֿעלקערונג באַשטייט פֿון קנאַפּע 90 מיליאָן נפֿשות. אַ באַלערנדיקן שמועס האָב איך געפֿירט מיט פֿרוי שירה בן־ציון, פֿונעם ישׂראלישן קאָנסולאַט אין איסטאַנבול.

„וואָס שייך דער פּאָליטישער שפּאַנונג צווישן טערקײַ און ישׂראל — האָב איך זי געפֿרעגט — שעדיקט דאָס ניט די קולטור־באַציִונגען צווישן ביידע מדינות?‟

„ניין,‟ האָט זי מיר לאַקאָניש געענטפֿערט. „דאָס זענען צוויי באַזונדערע פֿלאַכן. וואָס ס’געשעט אויפֿן דיפּלאָמאַטישן ניוואָ האָט ניט קיין ווירקונג אויף דער קולטור-טעטיקייט. קינסטלערס און דעלעגאַציעס פֿון ישׂראל טרעטן אויף אין טערקײַ און טערקישע קינסטלערס באַטייליקן זיך אין אונטערנעמונגען אין ישׂראל.

מ׳האָט געקאָנט פֿילן בײַ דער דינאַמישער שירה בן־ציון, אַן אַדוואָקטין וואָס איז מוותּר געווען אויף איר פּראָפֿעסיע כּדי צו דינען איר מדינה ווי אַ דיפּלאָמאַטין, איר שטאַרקן ווילן און איניציאַטיוו צו פֿאַרפֿעסטיקן די אָנוועזנהייט פֿון ישׂראל אין אָט דער מעכטיקער מדינה. אין איסטאַנבול וווינען אַ 24,000 ייִדן; אַ סך אַ קלענערע צאָל אין אַנקאַראַ און אַנדערע שטעט.

איך האָב אויך געכאַפּט אַ שמועס מיט דער דירעקאָרין פֿון דער ייִדישער קהילה אין טערקײַ, וואָס האָט געבעטן נישט אָנגעבן איר נאָמען צוליב אַן אַלגעמיינער סענסיטיווקייט צו קאָנטאַקטן מיט דער פּרעסע בײַ ייִדישע פֿירער דאָ, און כ׳האָב זי געפֿרעגט, ווי זענען הײַנט די באַציִונגען צווישן די אָרטיקע ייִדן און די ישׂראלישע תּושבֿים פֿון טערקישן אָפּשטאַם?

„אין ישׂראל וווינען אַ 100,000 תּושבֿים פֿון טערקישן אָפּשטאַם. דאָס אַליין ווײַזט אָן ווי פֿאַרצווײַגט זענען די משפּחה־פֿאַרבינדונגען צווישן זיי און דער קהילה אין טערקײַ,‟ האָט זי געענטפֿערט.