גריכישע און סירישע ייִדישע מוזיק

A Concert of Greek and Syrian Jewish Music

שׂרה אַראָעסטע און יוחאי כּהן
שׂרה אַראָעסטע און יוחאי כּהן

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published May 14, 2014, issue of June 06, 2014.

לעצטנס, האָט זיך פֿאַרזאַמלט אַן עולם פֿון אַרום 50 מענטשן אינעם נײַ־רעמאָנטירטן זאַל פֿונעם „באַוערי פּאָעזיע־קלוב‟, אויפֿן דרומדיקסטן טייל פֿון מאַנהעטן, כּדי צו הערן אַן אייגנאַרטיקן קאָנצערט. ניט געקוקט אויף דעם, וואָס דער שיינער זאַל פֿאַרמאָגט אַן עלעגאַנטן דעקאָר און צייכענונגען אויף די ווענט אויף קריסטלעכע סוזשעטן מיט מלאכים און כּרובֿים, איז דער עולם געקומען צו הערן מוזיק פֿון גאָר אַן אַנדער קולטערעלער סבֿיבֿה: ייִדן, אָפּשטאַמיקע פֿון דער אַמאָליקער אָטאָמאַנישער אימפּעריע.

די פּראָגראַם האָט אײַנגעאָרדנט דער „אַליאַנץ פֿאַר באַדראָטע שפּראַכן‟, וואָס איז געגרינדט געוואָרן אין 2008 דורכן לינגוויסט דניאל קויפֿמאַן. די אָרגאַניזאַציע האָט לכתּחילה געטראָגן דעם נאָמען „שטאָטישע פֿעלד־סטאַנציע פֿאַר לינגוויסטישער פֿאָרשונג‟. הײַנט פֿירט קויפֿמאַן אָן מיט דער אָרגאַניזאַציע, צוזאַמען מיט זײַן וויצע־פֿאַרוואַלטער, ראָס (שמואל) פּערלין, וואָס איז באַקאַנט דעם „פֿאָרווערטס‟־לייענער, מיט זײַנע ווידעאָ־רעפּאָרטאַזשן פֿון כינע. ווי מע פֿאַרשטייט פֿונעם פֿריִערדיקן נאָמען, איז אַנשטאָט צו שיקן לינגוויסטן אין אַלע עקן וועלט, כּדי זיך צו דערוויסן וועגן זעלטענע שפּראַכן, אַרבעט דער „אַליאַנץ פֿאַר באַדראָטע שפּראַכן‟ אין שטאָט ניו־יאָרק מיט די אימיגראַנטן, וועלכע קענען אָט די שפּראַכן פֿון זייערע היימלענדער. דער „אַליאַנץ‟ העלפֿט זיי דורכן דאָקומענטירן זייער אופֿן פֿון רעדן, צו אָרגאַניזירן שפּראַך־קלאַסן און לערנען אַקטיוויסטן, ווי אַזוי אויפֿצולעבן זייערע שפּראַכן. דער „אַליאַנץ‟ פֿירט אויך אָן מיט קולטורעלע אונטערנעמונגען פֿאַרן ברייטערן עולם, אַרויסצוברענגען די מוזיק און ליטעראַטור פֿון פֿאַרשידענע באַדראָטע שפּראַכן.

אין דער זעקסטער פּראָגראַם פֿון דער סעריע Unheard Of (ניט געהערט פֿון דעם) האָט מען פֿאָרגעשטעלט צוויי זינגער, וועלכע רעפּערעזענטירן ווייניק־באַקאַנטע ייִדישע מוזיקאַלישע טראַדיציעס; די טראַדיציאָנעלע פּיוטים, פּזמונים און בקשות פֿון חאלב (Aleppo) און פֿאָלקסלידער פֿון די דזשודעזמאָ־רעדנדיקע סאַלאָניקער ייִדן. קויפֿמאַן האָט איבערגעגעבן דעם עולם, אַז ער האָט אויסגעקליבן די סירישע און גריכישע ייִדישע מוזיקאַלישע טראַדיציעס צוליב דעם טאַלאַנט פֿון די צוויי זינגער, און ניט ווײַל זיי זענען מער וויכטיק אָדער אינטערעסאַנט ווי אַנדערע ייִדישע מוזיקאַלישע טראַדיציעס. קויפֿמאַן האָט אויך געזאָגט, אַז ער האָט בכּיוון ניט אויסגעקליבן אַ מער באַרימטע באַדראָטע ייִדישע מוזיקאַלישע טראַדיציע (דאָס הייסט, ייִדיש), ווײַל זי איז גוט באַקאַנט דעם ניו־יאָריקער עולם. געזונגען אינעם ערשטן טייל פֿון פּראָגראַם האָט דער חזן יוחאי כּהן, אַן ישׂראלי, וואָס וווינט שוין יאָרן לאַנג אין ברוקלין, וועמענס משפּחה שטאַמט פֿון חאלב. אויף דזשודעזמאָ האָט אויפֿגעטראָטן די זינגערקע שׂרה אַראָעסטע.

חזן כּהן האָט אָנגעהויבן זײַן טייל פֿון דער פּראָגראַם מיט אַ תּפֿילה, לכּבֿוד אַ „יום ההילולא‟; אָדער אַ חתונה אָדער אַ יאָרצײַט פֿון אַ רבֿ, געזונגען, פֿאַרשטייט זיך, אין אַן אַראַבישן סטיל. אויפֿן אוד האָט אים באַגלייט זאַפֿיר טאַויִל, אַ פּאַלעסטינער פֿון מיזרח־ירושלים, וואָס האָט אויך מיטגעזונגען אַ פּאָר פֿון די לידער. די ווערטער פֿון ס׳רובֿ פּיוטים האָבן זיי געזונגען סײַ אויף העברעיִש און סײַ אויף אַראַביש.