(שײַכותדיקע אַרטיקלען: ”Unix”: פֿאַרגאַנגענהייט און צוקונפֿט פֿון קאָמפּיוטערײַ, דרשות אויף ייִדיש קעגן אינטערנעץ פֿון אַ סטאַדיאָן־טריבונע)
צוויי וועבזײַטן — „די ישיבֿה־וועלט‟ און „וואָס איז נײַעס‟ — זענען די פּאָפּולערסטע נײַעס־קוואַלן, אָריענטירט אויפֿן ענגליש־רעדנדיקן ליטוויש־מתנגדישן „לייקוווּדער‟ עולם. די שפּאַלטן פֿון ביידע אינפֿאָרמאַציע־מיטלען זענען פֿול מיט פֿינקלענדיקע רעקלאַמעס פֿון פֿרומע און אַלגעמיינע פֿירמעס, פּראָדוקטן, אונטערנעמונגען און אָרגאַניזאַציעס.
צווישן דעם גלימערנדיקן בונטן מישמאַש פֿון רעקלאַמעס און נײַעס מיט בילדער פֿון ישׂראלדיקע באָמבעס און עזה־ראַקעטן, האָבן זיך מיר די פֿאַרגאַנגענע וואָך געוואָרפֿן אין די אויגן צוויי אומגעוויינטלעכע רעקלאַמעס. איין חידושדיקע רעקלאַמע דערקלערט, אַז אַ טייל פֿון אַ באַקאַנטן פּסוק אינעם חומש איז בגימטריא „ישמעאל‟. האָב איך געטראַכט, אַז די דאָזיקע רעקלאַמע האָט עפּעס אַ שײַכות צו די מלחמה־אַרטיקלען. למעשׂה, פֿירט זי צו אַן אַנדער וועבזײַט, וווּ עס ווערט פֿאַרקויפֿט אַ ספּעציעלע פּראָגראַם, וואָס דערמעגלעכט צו פֿירן פֿאַרשיידענע אויטאָמאַטישע גימטריא־חשבונות אינעם טעקסט פֿון תּנ״ך.
עס האָט זיך אַרויסגעוויזן, אַז די צווייטע אומגעוויינטלעכע רעקלאַמע האָט אויך צו טאָן מיט קאָמפּיוטער־טעכנאָלאָגיעס, אָבער צוליב גאָר אַן אַנדער סיבה. דאָס פּינטלענדיקע שילדל זאָגט: „ביסט אײַנגעכאַפּט געוואָרן אינעם שמוץ? אַרײַנגעזונקען אין דער אינטערנעץ? ס׳איז פֿאַראַן אַ וועג אַרויס! היט דײַנע אויגן‟. האָב איך באַלד פֿאַרשטאַנען, אַז די רעקלאַמע האָט צו טאָן מיטן חרדישן קאַמף קעגן דער אינטערנעץ, און רעפּרעזענטירט די מעסיקע מחנה פֿון די, וואָס דערלויבן צו באַזוכן געוויסע וועבזײַטן, נאָר מיט שטרענגע תּנאָים. דאָס לייגט זיך אויפֿן שׂכל, ווײַל די רעקלאַמע גופֿא געפֿינט זיך אויף דער אינטערנעץ.
דאָס שילדל פֿירט צו דער אָרגאַניזאַציע GuardYourEyes („היט דײַנע אויגן‟), ראָשי־תּיבֿות GYE, וואָס לייגט פֿאָר הילף און עצות די פֿרומע ליבהאָבער פֿון פּאָרנאָגראַפֿיע. די אָרגאַניזאַציע דערקלערט, אַז זי האָט „שוין געהאָלפֿן בערך אַ טויזנט ייִדן זיך אומצוקערן אויפֿן וועג פֿון שׂכל, זעלבסט־קאָנטראָל און אויסהיילונג‟. מע גיט צו, אַז די פּראָבלעם פֿון פּאָרנאָגראַפֿיע האָט דערגרייכט „עפּידעמישע פּראָפּאָרצן‟ אין דער הײַנטיקער פֿרומער וועלט.
די אָרגאַניזאַציע לייגט פֿאָר אַן אומזיסטע קאָנסולטאַציע־סיסטעם פֿון 12 טריט, ענלעך צו דער באַקאַנטער הילף־נעץ פֿון „אַנאָנימע אַלקאָהאָליקער‟. דאָס מיינט נישט אָבער, אַז די הילף קאָסט באמת נישט קיין געלט; די שאַפֿער דערקלערן, אַז כּדי אָפּצוהיטן די אויגן, ווי געהעריק, מוז מען אינסטאַלירן ספּעציעלע פֿילטערס אויף אַלע קאָמפּיוטערס, צעל־טעלעפֿאָנען און אַנדערע מכשירים. למשל, כּדי צו באַשיצן אַ געשעפֿט פֿון אויסגעלאַסענע אינטערנעץ־מאַטעריאַלן, דאַרף מען באַצאָלן פֿון 400 ביז 1,250 דאָלאַר; דערנאָך מוז יעדער קאָמפּיוטער־נוצער אינעם געשעפֿט צאָלן ווײַטער 30 דאָלאַר אַ יאָר.
אַן אַנדער עצה, ווי אַזוי אָפּצוכּשרן די „אינטערענעט‟ אין דער היים, ווי עס שטייט געשריבן מיט אַ גרײַז אויף דער וועבזײַט, איז צו אינסטאַלירן די ספּעציעלע „ישיבֿה־נעץ‟ — די בליצפּאָסט אָן קיין צוטריט צו דער אינטערנעץ, אָדער בלויז צו אַ פּאָר אויסגעקליבענע כּשרע וועבזײַטן. אַזאַ דינסט קאָסט „בלויז‟ 45־60 דאָלאַר אַ חודש. אויב מע צאָלט אַ צענדליק דאָלאַר יעדן חודש, קאָן מען אָפּטאָן אַזעלכע קונצן מיט אַ טעלעפֿאָן.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.