די „פֿאַרשוווּנדענע‟ ישיבֿה־בחורים פֿון סטאַמפֿאָרד־היל

The "Missing" Yeshiva Students of Stamford Hill

דער וויזשניצער חדר „חיים מאירים תּלמוד תּורה‟, אין סטאַמפֿאָרד היל, לאָנדאָן
דער וויזשניצער חדר „חיים מאירים תּלמוד תּורה‟, אין סטאַמפֿאָרד היל, לאָנדאָן

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published July 24, 2014, issue of August 15, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

אַ בחור אין די צוואַנציקער, וועלכער האָט זיך געלערנט אין דער סקווערער ישיבֿה, און איז הײַנט מער נישט קיין טייל פֿון דער חסידישער וועלט, האָט געזאָגט, אַז די סעקולערע לימודים זענען געווען אַזוי שוואַך, אַז ער האָט ווי אַ קינד קוים געקענט רעדן ענגליש. „מיר האָבן בלויז געלערנט די ABC’S און כּפֿל־טאַבעלע (multiplication table, בלע״ז) צוויי יאָר לאַנג, ווען מיר זענען געווען צווישן 7 און 9 יאָר,‟ האָט ער געזאָגט. ערשט בײַ 18 יאָר האָט ער זיך, סוף־כּל־סוף, איסגעלערנט ענגליש, נאָכן פֿאַרשרײַבן זיך אין אַן ענגליש־קלאַס פֿאַר דערוואַקסענע אין אַן אָרטיקן קאָלעדזש.

„די מלמדים זענען אויך געווען זייער שוואַך,‟ האָט ער געזאָגט. „זיי האָבן נישט געהאַט קיין פֿאָרמעלע טרענירונג ווי לערער. סתּם, אויב איינער האָט געדאַרפֿט אַרבעט, האָט מען אים געמאַכט פֿאַר אַ לערער. אַפֿילו די רביס פֿון לימודי־קודש האָבן אָפֿט מאָל נישט געטויגט. ס׳האָט נישט אויסגעמאַכט, צי ער איז געווען אַ גוטער לערער, צי נישט, ווײַל דער עיקר פֿון דער ישיבֿה איז נישט צו לערנען די בחורים גמרא אָדער חומש, אָבער זיי ענג אײַנצוגלידערן אינעם חסידישן לעבן־שטייגער, און זיי איבערצײַגן ווי גוט און ערלעך זענען די ׳היימישע׳ ייִדן, און אַז אויב דו וועסט ווערן פֿרײַ וועלן די גויים דיך הרגענען.‟

די מלמדים האָבן אָפֿט געשלאָגן די ייִנגלעך, האָט דער געוועזענער תּלמיד פֿון דער סקווערער ישיבֿה געזאָגט. „אויב דו האָסט גערעדט אין קלאַס, אָדער געשריבן אַ בריוול דײַן שכן, איז ער צוגעקומען מיט אַ שטעקן און געזאָגט: ׳נו, אַן אויסגעשטרעקטע האַנט!׳ און האָט דיך געשלאָגן מיטן שטעקן.‟

אַ 36־יאָריקער ייִד, וועלכער האָט זיך ווי אַ קינד געלערנט אינעם „חדר תּשב״ר‟ אין סטאַמפֿאָרד היל, האָט געזאָגט, אַז די פּײַניקונג פֿון די מלמדים איז נישט בלויז געווען אַ פֿיזישע, נאָר אויך אַן עמאָציאָנעלע.

„אין חדר האָט דער רבי אונדז נישט געלאָזט גיין אין בית־הכּסא, פֿלעג איך זיך אײַנהאַלטן,‟ האָט ער דערציילט. „כ׳האָב שטאַרק געדאַרפֿט ׳קטנען׳ [משתּין זײַן]. כ׳האָב זיך געשאָקלט מוראדיק שטאַרק אויפֿן בענקל און געמאַכט אַ גערודער. דער רבי האָט עס געזען און געלאַכט. סוף־כּל־סוף, האָט ער געוווּנקען צו מיר, אַז איך קען גיין…‟

די געוועזענע תּלמידים פֿון די לאָנדאָנער ישיבֿות וועמען דער „פֿאָרווערטס‟ האָט אינטערוויויִרט האָבן אַלע גוט געדענקט דעם יערלעכן וויזיט פֿונעם אינספּעקטאָר. „אַ טאָג פֿאַרן וויזיט, האָט די ישיבֿה אָנגעשטעלט אַ לערער, אַ מאָדערנער ייִד, וואָס האָט געקענט אַ ביסל ענגליש,‟ האָט דער געוועזענער תּלמיד פֿון דער סקווערער ישיבֿה דערציילט. „מע האָט אים געזאָגט, וועלכע ייִנגלעך אין קלאַס קענען ענגליש, האָט ער אײַנגעחזרט מיט זיי, אַלע שאלות וואָס ער וועט זיי פֿרעגן, ווען דער אינספּעקטאָר וועט זײַן אין קלאַס, און ווי זיי זאָלן ענטפֿערן.

„די רבישע בילדער, וואָס זענען געהאָנגען איבער די ווענט האָבן מיר איבערגעדעקט מיט גרויסע ענגלישע טאַבעלעס פֿון מאַטעמאַטיק און וויסנשאַפֿט. און דעם צווייטן טאָג, נאָך דעם ווי דער אינספּעקטאָר איז אַוועק, האָבן מיר געהאַט גרויס הנאה בײַם צערײַסן די גויִישע טאַבעלן און אַרײַנוואַרפֿן זיי אין מיסטקאַסטן.‟

אין אַנדערע לערן־אַנשטאַלטן, האָט מען פּשוט עוואַקויִרט די קלאַסן, ווען מע האָט זיך דערוווּסט, אַז דער אינספּעקטאָר איז שוין אויפֿן וועג צו זיי. „אין יענעם טאָג איז יעדער געגאַנגען זיך לערנען בײַם מלמד אין דער היים,‟ האָט געזאָגט דער געוועזענער תּלמיד פֿונעם חדר תּשב״ר. „אויב איך מאַך נישט קיין טעות, איז דאָס וואָרט inspector טאַקע געווען דאָס ערשטע ענגלישע וואָרט, וואָס כ׳האָב זיך אויסגעלערנט.‟