טשיקאַוועסן, רוחניות

כּשר צי נישט, זענען אינסעקטן אַ טייל פֿון לעבן

Kosher or Not, Insects Are a Part of Life

פֿון יואל מאַטוועיעוו

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

איין זאַך, וואָס האָט מיך אָבער אומאָנגענעם פֿאַרחידושט בעת דעם וויזיט פֿון די יונגע לאָנדאָנער חסידים, איז געווען די ריזיקע צאָל לײַז, וועלכע זיי האָבן מיטגעבראַכט קיין באַרשיטשעוו. איין טאָג, פֿאַר זייער שפּאַציר צום קבֿר פֿון רבי לוי־יצחק, זענען זיי אַלע געגאַנגען זיך טובֿלען אין דער מיקווה און איבערגעלאָזט דאָרטן עקלדיקע האַנטעכער מיט אומצאָליקע זיך־קריכנדיקע פּאַראַזיטן.

בקיצור, די פּאַראַזיטישע אינסעקטן ווערן, געוויינטלעך, אַסאָציִיִרט מיט די אומבאַקוועמקייטן פֿונעם גרויס־שטאָטישן לעבן, מיט די כּשרות־פּראָבלעמען און מיט דער נערוועזקייט וועגן זייערע קינדער, וועלכע קאָנען ברענגען אַהיים די אומגעוווּנטשענע קליינע געסט. אַ ליבעלע צי אַ פֿלאַטערל קאָן זײַן חנעוודיק, אָבער די פּאַראַזיטן — אַוודאי נישט!

אין דער אמתן, איז די מעשׂה נישט אַזוי פּשוט. די תּימנער און מאַראָקאַנער ייִדן פֿלעגן ביז לעצטנס מאַכן פֿאַרשיידענע געשמאַקע מאכלים, אַרײַנגערעכנט דאַפֿינאַ, אַ צפֿון־אַפֿריקאַנער וואַריאַנט פֿון טשאָלנט, טאַקע פֿון פּאַראַזיטישע איסעקטן — דהײַנה, היישעריקן. ווי ס׳איז באַקאַנט, זענען געוויסע מינים פֿון זיי כּשר. הגם ווייניק ייִדן עסן זיי הײַנט, איז בײַ די תּימנער און צפֿון־אַפֿריקאַנער ייִדן פֿאַראַן אַ מסורה, וואָסערע היישעריקן זענען כּשר. אין די 1950ער יאָרן איז עס נאָך געווען אַ געוויינטלעכן מאכל בײַ אַ סך ייִדן.

רבי חיים אבן עטר, דער מחבר פֿונעם באַרימטן תּורה־פּירוש „אור החיים‟, האָט אינעם 18טן יאָרהונדערט באַמערקט, אַז אַ סך מאַראָקאַנער ייִדן עסן היישעריקן, הגם ער אַליין האָט געאַסרט דאָס צו טאָן. אַ צאָל פּראָמינענטע טוניסער רבנים פֿונעם אינדזל דזשערבאַ האָבן באַמערקט מיט אַ פּאָר הונדערט יאָר צוריק, אַז זיי האָבן אַליין ליב געהאַט דעם דאָזיקן געשמאַקן מאכל. אויף דזשערבאַ וווינען נאָך אַלץ אַ נישקשהדיקע צאָל ייִדן, אַרום אַ טויזנט נפֿשות; די היישעריק־מאכלים בלײַבן הײַנט פּאָפּולער אין טוניס.

די ייִדישע נײַעס־וועבזײַט Thejewniverse.com האָט איבערגעגעבן אַ טשיקאַווע מעשׂה וועגן אַ ייִד, וואָס וווינט אין פּאַקיסטאַן און לייגט פֿאָר צו לייזן די דאָרטיקע פּראָבלעם פֿון הונגער מיט כּשרע היישעריקן.

פֿײַסאַל בענכאַלד איז געבוירן געוואָרן אין קאַראַטשי, בײַ אַ מוסולמענישן טאַטן און אַ ייִדישער מאַמע פֿון איראַקישן אָפּשטאַם. אַזוי ווי אַ סך אַנדער באַהאַלטענע ייִדן, איז ער אָפֿיציעל רעגיסטרירט ווי אַ מוסולמענער. לויט די פּאַקיסטאַנער געזעצן, טאָר מען נישט פֿאַרלאָזן איסלאַם און אויסקלײַבן אַן אַנדער רעליגיע; טעאָרעטיש, דראָט פֿאַר דעם אַ טויט־שטראָף. פֿײַסאַל האָפֿט אָבער צו בײַטן זײַנע דאָקומענטן און זיך אָפֿיציעלן פֿאַרשרײַבן ווי דער ערשטער בפֿירושער פּאַקיסטאַנער ייִד — פֿישל בענכאַלד; אַ חידוש, אַז אַ מיזרחדיקער ייִד האָט אויסגעקליבן אַזאַ אַשכּנזישן נאָמען.