„אהבֿת־חינם‟ קעגן „שׂינאת־חינם‟

Boundless Love and Boundless Hatred

פֿון לײבל באָטװיניק

Published July 31, 2014, issue of August 15, 2014.

„זײ וויקלען זיך אַרום מיט אױפֿרײַס-מאַטעריאַל, און מיר — מיט דער ליבע פֿון עם-ישׂראל‟…
„זײ וויקלען זיך אַרום מיט אױפֿרײַס-מאַטעריאַל, און מיר — מיט דער ליבע פֿון עם-ישׂראל‟…

בין־המצרים

מיר געפֿינען זיך, לױט דער ייִדישער טראַדיציע, בין המצרים (דרײַ װאָכן פֿון טרױער אין די חדשים יולי-אױגוסט), און שױן אין די „9 טעג‟ פֿונעם חודש מנחם־אָבֿ. דאָס איז אַ צײַט, װען מיר דערמאָנען זיך אין חורבן בית־המקדש און בכלל אין גרױסע נאַציאָנאַלע טראַגעדיעס, װאָס זײַנען באַפֿאַלן אונדזער פֿאָלק במשך פֿון דור-דורות אין גלות. ט’ באָבֿ דערמאָנען ייִדן אױך דעם גרױסן „דריטן חורבן‟ פֿון מיזרח־אײראָפּעיִשן ייִדנטום. אין אַ װאָך-צװײ אַרום, דעם 12טן אױגוסט, װעלן מיר אױך דערמאָנען דעם מאָרד פֿון די ייִדישע שרײַבער אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד, אין 1952, און די כּמעט פֿולע אױסראָטונג פֿון דער ייִדישער קולטור אונטער דעם רוסישן קאָמוניסטישן אַנטיסעמיטיזם.

אין דער צײַט װערן אָפֿט דערמאָנט די צװײ אױסדרוקן „אַהבֿת־חינם‟ און „שׂינאת־חינם‟, װאָס בײדע זײַנען זיי דװקא זײער רעלעװאַנט צו די פֿינצטערע געשעענישן, װאָס קומען איצט פֿאָר אין מיטעלן מיזרח בכלל, און אין און אַרום מדינת־ישׂראל בפֿרט.

די טעג זײַנען טאַקע לעצטנס פֿינצטערע. אונדזערע קינדער אין ארץ־ישׂראל געפֿינען זיך װידער אין אַ גרױסער סכּנה. די „כאַמאַס‟־טעראָריסטן באַפֿאַלן אונדזער ציװילע באַפֿעלקערונג אָן אָפּרו, מיט שװערע ראַקעטן-אַטאַקעס. זײ גרײטן זיך אױסצופֿירן שרעקלעכע אַטענטאַטן, צו מאָרדן און פֿאַרכאַפּן הונדערטער ישׂראלים דורך די צענדליקער טעראָר-טונעלן, װאָס זײ האָבן געגרײט במשך פֿון יאָרן. דער פּלאַן איז געװען, אַז ראָש-השנה צײַט, הײַיאָר האָבן זײ געזאָלט אַרױסשיקן עטלעכע הונדערט טעראָריסטן, אָנגעטאָן װי ישׂראל־סאָלדאַטן צו באַפֿאַלן די קלײנע ייִשובֿים אַרום דער גרענעץ מיט עזה.

גלײַכצײַטיק, װען מיר באַמיִען זיך צו פֿאַרטײדיקן אונדזער ציווילע באַפֿעלקערונג, באַפֿאַלן אונדז אונדזערע כּלומרשטע חבֿרים-מדינות מיט ניט יושרדיקע אָנקלאָגן און באַשולדיקונגען… און דאָך, איז פֿאַראַן אַ שטראַל פֿון ליכט: די ייִדישע גבֿורה פֿון אונדזערע העלדישע יוגנטלעכע.

אל־תרצח

עס איז אַ באַװוּסטע זאַך, אַז מע טאָר ניט הרגענען. דאָס איז אַ פֿונדאַמענטאַל ייִדיש געזעץ — אײנער פֿון די 10 געבאָט. ייִדן װײסן דאָס. על-פּי שׂכל, און על-פּי חוק װאָלט באַדאַרפֿט זײַן פֿאַרווערט צו האַלטן געװער, צו לערנען מלחמה, אַז עס זאָל בכלל עקסיסטירן אַן אַרמײ; װי אינעם באַקאַנטן נבֿיאישן ליד: „לא ישא גױ אל גױ חרבֿ, לא ילמדו עוד מלחמה‟ (די פֿעלקער װעלן ניט טראָגן אײנע אַנטקעגן די אַנדערע שװערדן, און מע װעט מער ניט לערנען קײן מלחמה).

די סיבה איז אַ פּשוטע, דאָס לעבן איז טײַערער פֿון אַלץ, און מע דאַרף אַלץ טאָן, כּדי אױפֿצוהאַלטן און פֿאַרזיכערן דאָס לעבן. דאָס איז דער ייִדישער װעג. דאָס איז די הלכה. דאָס איז דער אמתער „אַהבֿת־חינם‟. דאָס לערנט מען אונדז נאָך פֿון קינדװײַז אָן, און אַזױ לערנען מיר אונדזערע קינדער (און אפֿשר דערפֿאַר איז פֿאַראַן אַזאַ הױכער פּראָצענט פֿון ייִדן דאָקטױרים).

װאָס טוט מען, אָבער, ווען עס זײַנען פֿאַראַן אַזעלכע, װאָס זײער ציל, זײער פֿולע מי און כּוח װערט אַרײַנגעטאָן אין אומברענגען, פֿאַרטיליקן, צעשטערן, און טעראָריזירן? אַז זײער לעבנס־װעג גייט אָן, ניט מער און ניט װײניקער, לױט דעם מאָטאָ „שׂינאת־חינם‟? ניטאָ קײן ברירה, און מע מוז זיך קעגנשטעלן.

דאָס ייִדישע פֿאָלק האָט פֿאַרשטאַנען במשך פֿון די 2000 יאָר אין גלות, אַז די װעלט פֿירט זיך ניט לױט דעם ייִדישן נוסח „אַהבֿת־חינם‟, נאָר פֿאַרקערט. אין מדינת־ישׂראל איז דעריבער אײַנגעפֿירט געװאָרן, אַז די סאָלדאַטן, װאָס לערנען טאַקע צו הרגענען (דאָס איז דאָך די טבֿע און פֿליכט פֿון אַן אַרמײ), זאָלן קודם־כּל אָננעמען די כּללים פֿון פֿאַרטײדיקונג, און דערפֿאַר הײסט טאַקע די ישׂראל־אַרמײ, צבא הגנה לישראל (צה”ל) — די ישׂראלדיקע פֿאַרטײדיקונגס־אַרמײ.

דער הױכער ניװאָ פֿון עטיק און מאָראַלישקײט אין צה”ל איז ניט אַלעמען באַקאַנט. עס האָט לעצטנס גערעדט װעגן דעם אַן עקספּערט פֿון דער ישׂראל־אַרמײ. עס איז כּדאַי פֿאַר די, וואָס װײסן ניט, זיך צו באַקענען מיט דעם, װי אַזוי מע זאָרגט זיך ניט נאָר פֿאַר זיך אַלײן, נאָר אױך פֿאַר די אַרומיקע, די אומשולדיקע פֿון צװישן אונדזערע שׂונאים. זעט:

.