אופּס!

Oops!

„נאַפּאָלעאָן לעבן באָראָדינאָ‟ פֿון וואַסילי ווערעשטשאַגין.
Wikimedia Commons
„נאַפּאָלעאָן לעבן באָראָדינאָ‟ פֿון וואַסילי ווערעשטשאַגין.

פֿון לייזער בורקאָ

Published August 03, 2014, issue of August 29, 2014.

אין דער צײַט פֿונעם רענעסאַנס, זאָגט מען, האָט אַ געלערנטער נאָך געקענט צונויפֿנעמען דאָס גאַנצע וויסן פֿון דער מענטשהייט צווישן די טאָוולען פֿון די ביכער אין זײַן פּערזענלעכער ביבליאָטעק. די אַלע וויסנשאַפֿטן, ווי כעמיע און ביאָלאָגיע, זײַנען דעמאָלט נאָך געלעגן אין די וויקעלעך, ס׳איז נאָך ניט געווען צו פֿיל וואָס צו לייענען. דערפֿאַר רופֿט מען נאָך אַ „רענעסאַנס־מענטש‟ אַזאַ פּאַרשוין, וואָס איז געניט אין פֿאַרשיידענע קונסטן און וויסנשאַפֿטן, אָבער ניט קיין עקספּערט אויף קיין איין געביט.

אָבער זייער גיך האָט די אינפֿאָרמאַציע זיך אַזוי פֿאַרמערט, אַז ס׳איז געוואָרן אוממעגלעך צו ווערן אַ מומחה אין אַלץ; מע האָט געדאַרפֿט זיך ספּעציאַליזירן. פֿון דעסטוועגן, איז דער רענעסאַנס־מענטש געבליבן אַן אידעאַל און מיר זײַנען ווײַטער נוטה צו מיינען, אַז אַ מומחה אויף איין געביט קען אויך זאָגן מבֿינות וועגן כּלערליי אַנדערע זאַכן. דערפֿאַר האָבן מיר פֿאַרשיידענע פּראָפֿעסאָרן פֿון לינגוויסטיק, פֿון ליטעראַטור וכדומה, וואָס זאָגן זיך כּסדר אַרויס וועגן פּאָליטישע ענינים, כאָטש פֿון דער פּאָליטיק ווייסן זיי ווי אַ קו פֿון מיטוואָך. און דערפֿאַר פֿאָלגן פֿרומע ייִדן זייערע רבנים אין אַלע טאָג־טעגלעכע געשעפֿטן, כאָטש די דאָזיקע רבנים קענען געוויינטלעך ניט קיין צורת־מטבע. אויב איינער איז אַן עקספּערט אויף איין זאַך, מיינען מיר, אַז במילא ווייסט ער אויך אַלע אַנדערע זאַכן.

זשורנאַליסטן געהערן אויך צו דער דאָזיקער קאַטעגאָריע פֿון כּלומרשטיקע עקספּערטן, וואָס זאָגן זיך אַרויס וועגן זאַכן, וואָס זיי ווייסן באמת ניט. דאָס איז דאָך אונדזער פּראָפֿעסיע. ס׳איז אָבער פֿאַראַן אַ וויכטיקער חילוק, וואָס באַשטייט אין דעם, וואָס מיר זשורנאַליסטן זײַנען אָפֿן וועגן אונדזער אייגן עם־הארצות און מיר נאַרן קיינעם ניט אָפּ מיט אונדזערע דיפּלאָמען. יעדער לייענער ווייסט, אַז דאָס, וואָס דער זשורנאַליסט שרײַבט, דאַרף מען נעמען מיט אַ ביסעלע זאַלץ, און מען אָנערקענט דאָס רעכט פֿונעם זשורנאַליסט צו מאַכן טעותן.

אמתע מומחים האָבן ניט אַזאַ רעכט זיך טועה צו זײַן, פֿאַרשטייט זיך. אַז אַ פּאָליטיקער מאַכט על־פּי־טעות אַ מלחמה, אַז אַ פֿיזיקער מאַכט אַ „טשערנאָביל‟, למשל, אָדער אַ דאָקטער פֿאַרשפּרייט אַן עפּידעמיע, קען ער ניט זאָגן „אופּס!‟, בעטן מחילה פּשוט און גיין ווײַטער. אַזעלכע מענטשן זעצט מען אײַן אין תּפֿיסה. אָבער אַ זשורנאַליסט, אַז עס וואַרפֿן זיך דורך אַ פּאָר גרײַזן אין זײַנע אַרטיקלען, אַז ער פֿאַרבײַט איראַק מיט איראַן אָדער סלאָוועניע מיט סלאָוואַקיע, וועלן קיין קליינע קינדער ניט שטאַרבן דערפֿון — ס׳איז ניט געפֿערלעך.