קונסט און קולטור, ליטעראַטור

חסידישע פֿרויען־קליידער און מאַזאָכיסטישע פֿאַנטאַזיעס

Hasidic Women’s Dresses and Masochistic Fantasies

פֿון יואל מאַטוועיעוו

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אַדרבה, לאַנגע קליידער קאָנער צוגעבן אַ פֿרוי דעם טעם פֿון רעטענישקייט. להיפּוך, ווערט די פּערזענלעכקייט פֿון דער פֿרוי אויף האַלב־נאַקעטע צופֿעליקע פֿאָטאָגראַפֿיעס בטל אינעם ים פֿון אומצאָליקע ענלעכע מיידלעך, וואָס נוצן אויס זייער גוף ווי אַן אומגעלומפּערטער פּרוּוו צוצוציִען וואָס מער אויפֿמערק מיט וועלכע־ניט־איז מיטלען. זיך אויסטאָן, זאָלן די „אָפּגעפֿאָרענע‟ יונגע־לײַט וויסן, קאָן מען אויך מיט אַ חן און טאָלק.

מיט א פּאָר וואָכן צוריק, האָט זיך אין ניו־יאָרק אָנגעהויבן די פּרעמיערע פֿון ראָמאַן פּאָלאַנסקיס נײַעם פֿילם „ווענערע אין פּעלץ‟, געשאַפֿן אויפֿן סמך פֿון לעאָפּאָלד פֿאָן זאַכער־מאַזאָכס קלאַסישן ראָמאַן. פּאָלאַנקסי האָט צום ערשטן מאָל געוויזן זײַן שאַפֿונג אויף פֿראַנצויזיש מיט איבער אַ יאָר צוריק; איצט איז דער פֿילם אַרויס אין די אַמעריקאַנער קינאָ־טעאַטערס. ס׳איז כּדאַי צוצוגעבן צו עזרא גלינטערס לאַנגער רעצענזיע אינעם Forward, אַז זאַכער־מאַזאָכס ראָמאַן איז היסטאָריש פֿאַרבונדן, אויף אַ גאַנץ פּאַראַדאָקסאַלן אופֿן, מיטן הײַנטיקן מעדיאַ־אַזשיאָטאַזש אַרום די חסידים.

דער פֿילם האָט אַ קאָנצעפּטואַליסטישן און פּאָסטמאָדערנעם טעם. דער גאַנצער סיפּור־המעשׂה קומט פֿאָר אויף דער זעלבער סצענע, צווישן בלויז צוויי אַקטיאָרן, מיט אַ מינימאַליסטישן רעקוויזיט. אַ רעזשיסאָר און אַ יונגע אַקטריסע, וואָס אַדאַפּטירן זאַכער־מאַזאָכס ראָמאַן, ווערן אינעם פּראָצעס אַליין פֿאַרוואַנדלט אין לעבעדיקע גילגולים פֿון די בוך־פּערסאָנאַזשן. די אָריגינעלע פֿראַנצויזישע דיאַלאָגן זענען פֿול מיט קאָמישע פֿראַזעס, וואָס מישן אויס אויף אַ טשיקאַוון אופֿן דאָס רעאַלע לעבן און די טעאַטראַלע שפּיל.

פּאָלאַנסקיס ווײַב, עמאַנועל סעניע, שפּילט די ראָלע פֿון דער יונגער אַקטריסע, וועלכע קאָמאַנדעוועט אַלץ ווילדער און ברוטאַלער איבער איר פֿאַרוואַלטער, וואָס זײַן ראָלע פֿירט אויס דער פֿראַנצויזישער אַקטיאָר און רעזשיסאָר מאַטיע אַלמאַריק. אַלמאַריק, זײַענדיק אַליין אַ רעזשיסאָר, זעט אויס גענוג ענלעך צו פּאָלאַנסקי אין זײַנע ייִנגערע יאָרן. עס קאָן זײַן, אַז פּאָלאַנסקי האָט אין אַ שפּאַסיק־קינסטלערישער פֿאָרעם דערציילט וועגן זײַנע אייגענע משפּחה־באַציִונגען.

פּאָלאַנסקי, אַ פּויליש־געבוירענער ייִד פֿון דער שארית־הפּליטה, ווייסט גאַנץ גוט אַ טאָלק אין עראָטישע ענינים, צומאָל גאַנץ צווייפֿלהאַפֿטיקע. אינעם יאָר 1977 האָט ער געמוזט אַנטלויפֿן פֿון קאַליפֿאָרניע קיין פֿראַנקרײַך נאָכן סקאַנדאַל מיט אַ יונג מיידל. אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן דראָט אים נאָך אַלץ תּפֿיסה. זײַן איצטיקע פֿרוי, וואָס שפּילט אינעם נײַעם פֿילם, איז מיט 33 יאָר ייִנגער פֿון אים.

ס׳איז מערקווירדיק, אַז די קליידער, וואָס סעניע טראָגט אויף דער סצענע, זענען נעענטער צו די פֿרומע סטאַנדאַרטן, ווי די וווּלגאַרע „סעלפֿיס‟ פֿון די „אָפּגעפֿאָרענע‟ חסידישע מיידלעך. ווען נישט דער דעקאָלטירטער האַלדז, וואָלט סעניע געקאָנט געקאָנט זיך ווײַזן אין איר לאַנג קלייד אין אַ ליובאַוויטשער שיל; און ווען נישט די גאָר קורצלעכע לענג און די אָפּגעשניטע אַרבל, וואָלט מען געקאָנט, אין פּרינציפּ, פֿאָרשטעלן עפּעס ענלעכס צו איר שוואַרץ קליידל אויף אַ סאַטמאַרער חתונה.

דאָס איז נישט קיין צופֿאַל. זאַכער־מאַזאָכס נאָמען איז פֿאַראייביקט געוואָרן אינעם וואָרט „מאַזאָכיזם‟. זײַנע ווערק זענען פֿול מיט פֿאַנטאַזיעס וועגן בייזע און ברוטאַלע פֿרויען, וואָס הערשן אין זייערע עראָטישע שפּילערײַען איבער די מענער. ס׳איז אָבער ווייניקער באַקאַנט, אַז דער שרײַבער האָט כּסדר פֿאַנטאַזירט וועגן די גאַליציאַנער חסידישע פֿרויען, אויסגעפּוצט אין לאַנגע פֿרומע קליידער. הײַנט וואָלט ער געטראַכט, מסתּמא, אַז וויליאַמסבורג אָדער קרית־יואל זענען די סאַמע עראָטיש־צוציִעוודיקע ערטער אין דער וועלט.

זאַכער־מאַזאָך (1836—1895), אַ באַרימטער דײַטשיש־שפּראַכיקער שרײַבער און זשורנאַליסט פֿון אַ קריסטלעכער עסטרײַכיש־אוקראַיִנישער משפּחה, איז געבוירן געוואָרן און האָט געוווינט אין לעמבערג. אַחוץ זײַנע חידושדיקע סעקסועלע פֿאַנטאַזיעס, איז ער באַקאַנט ווי אַ סאָציאַליסטישער אַקטיוויסט, אַ קעמפֿער קעגן אַנטיסעמיטיזם און פֿאַר פֿרויען־עמאַנסיפּאַציע. אין זײַנע פֿאַנטאַזיעס וועגן אַמאַזאָנקעס מיט פּיסטוילן און בײַטשן האָט ער אויסגעדריקט דעם ווילן איבערצוקערן די פּאַטריאַרכאַלע מאַכט פֿון די מענער. אין גאַליציע שאַצט מען אים אָפּ ווי אַ גרויסן נאַציאָנאַלן ראָמאַנטיש־אידעאַליסטישן שרײַבער.