צווישן אַלטע ספֿרים און ציגײַנערישע טענצער

Among Hebrew Books and Romani Dancers

ראָזעווע פֿלאַמינגאָס אינעם נאַציאָנאַלן פּאַרק פֿון קאַמאַרג
Yoel Matveyev
ראָזעווע פֿלאַמינגאָס אינעם נאַציאָנאַלן פּאַרק פֿון קאַמאַרג

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published September 04, 2014, issue of September 26, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

לויט די ציגײַנערישע לעגענדעס, האָבן אַ צאָל נאָכפֿאָלגער פֿון יעזוס, אַרײַנגערעכנט דרײַ ייִדישע פֿרויען מיטן נאָמען מרים, געמוזט אַנטלויפֿן אויף אַ שיף פֿון די רוימישע רדיפֿות קעגן די פֿריִיִקע קריסטן. צוזאַמען מיט זיי איז מיטגעפֿאָרן אַ טונקל־הויטיקע פֿרוי מיטן נאָמען שׂרה — אַ מיצרית אָדער אַ ציגײַנערין. די שיף איז אָנגעקומען, על־פּי־נס, קיין סענט־מאַרי־דע־לאַ־מער.

ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז די ייִדן אין אַרל האָבן אויך געגלייבט, אַז זייערע אָבֿות זענען אָנגעקומען קיין קאַמאַרג על־פּי־נס. לויט זייער לעגענדע, האָט אַ פֿאַרבלאָנדזשעטע שיף זיי געבראַכט אַהין נאָכן חורבן־בית־המיקדש.

לעצטנס, אין שײַכות מיט דען בראַונס ראָמאַן „דער קאָד פֿון דאַ־ווינטשי‟, האָבן אַ צאָל שרײַבער פֿאָרגעלייגט אַ השערה, לויט וועלכער די דאָזיקע פֿרוי איז געווען אַ טאָכטער פֿון יעזוס און מאַריע מאַגדאַלענע — די געוועזענע זונה, מרים פֿון דער שטאָט מגדלא אין גליל, וועלכע האָט תּשובֿה געטאָן אונטער דער השפּעה פֿון איר „רבין‟, יהושע הנוצרי, און האָט מיט אים חתונה געהאַט. לויט דער דאָזיקער ווערסיע באַקומט זיך, אַז די ציגײַנערישע קדושה איז געווען אַ ייִדישע פֿרוי.

ווינסענט וואַן־גאָכס בילד פֿון אַ קאַפֿעטעריע אין אַרל — דער אַמאָליקער וועלט־צענטער פֿון ייִדישע חכמים
ווינסענט וואַן־גאָכס בילד פֿון אַ קאַפֿעטעריע אין אַרל — דער אַמאָליקער וועלט־צענטער פֿון ייִדישע חכמים

די הויפּטשטראָמיקע קריסטן באַטראַכט אַזאַ טעאָריע, פֿאַרשטייט זיך, ווי אַ געפֿערלעכע כּפֿירה. ס׳רובֿ היסטאָריקער מיינען, אַז די „שוואַרצע שׂרה‟ איז בלויז אַ פֿאָלק־אויסטראַכטעניש. אייניקע פֿאָרשער מיינען אַפֿילו, אַז זי רעפּרעזענטירט, אין דער אמתן, אַ פֿאַרקריסטלעכטע ווערסיע פֿון דער אינדישער געטין קאַלי.

ליליט מאַזיקינאַ, אַ באַקאַנטע מאָסקווער ציגײַנערישע קולטור־טוערין און עקספּערטין, האָט באַמערקט, אַז די „שוואַרצע שׂרה‟ איז פּאָפּולער בלויז צווישן די שפּאַניש־ און פּאָרטוגאַליש־רעדנדיקע ציגײַנער, באַקאַנט ווי די „קאַלע‟. אין מיזרח־אייראָפּע אָנערקענט מען זי, געוויינטלעך, נישט. די קולטור פֿון די מיזרח־אייראָפּעיִשע גרופּעס, וואָס רעדן אויף זייער אייגענער ציגײַנערישער שפּראַך, שיידט זיך בכלל שטאַרק אונטער פֿון די מערבֿדיקע ציגײַנער.

אַזוי צי אַזוי, פֿאַרזאַמלען זיך בערך 15,000 פּילגרימען יעדעס יאָר אין סענט־מאַרי־דע־לאַ־מער, כּדי מכבד צו זײַן די מיסטעריעזע קדושה. אינעם שטעטל ווערן כּסדר דורכגעפֿירט פֿעסטיוואַלן פֿון ציגײַנערישער מוזיק און טענץ. די עיקר־צערעמאָניע קומט פֿאָר דעם 24סטן און 25סטן מײַ, ווען מע טובֿלט אינעם ים די סטאַטוע פֿון דער „שוואַרצער שׂרה‟. איז זי געווען אַ ייִדישע פֿרוי, אַ ציגײַנערישע, גאָר אַ מיצרישע צי סתּם אַן אויסטראַכטעניש בלײַבט איינער פֿון די אומצאָליקע רעטענישן פֿון דער אוראַלטער געגנט.