עמיל גאָראָוועץ — דער זינגער פֿון זײַן חלום

Emil Gorovets - The Singer of His Dream

עמיל גאָראָוועץ
עמיל גאָראָוועץ

פֿון אירענאַ גאָראָוועץ

Published September 17, 2014, issue of October 10, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

כ׳פֿלעג נישט איין מאָל טענהן צו עמיל, אַז זײַן לידער־אוצר, די הונדערטער טאַשמעס, דאַרפֿן זיך נישט וואַלגערן אויף די פּאָליצעס, נאָר פֿאַרוואַנדלט ווערן אין פּלאַטעס, מענטשן זאָלן זיי הערן… די אומדערוואַרטע געזונט־פּראָבלעמען בײַ עמילן האָבן אָבער אונדז נישט דערמעגלעכט אַרויסצולאָזן נײַע אַלבאָמען מיט זײַנע לידער.

דעם 17טן אויגוסט 2001 איז עמיל אַוועק אין דער אייביקייט. כ‘האָב עס נישט געקאָנט באַנעמען — כ׳בין געוואָרן אַן אַלמנה. אין איין רגע איז אַלץ צעשטערט געוואָרן: אונדזער מזל, שאַפֿערישע פּלענער, טרוימען…

נאָך אַ שטיקל צײַט האָב איך געפּרוּווט צו גרינדן אַ פֿאָנד פֿון זײַן שאַפֿערישער ירושה. ס׳האָט זיך אַנגעזאַמלט אַ ריזיקער מאַטעריאַל, וואָס וואָלט געקאָנט צוניץ קומען מענטשן פֿון פֿאַרשיידענע אינטערעסן: מוזיקאַלישע, קולטורעלע, פּאָעטישע וכדומה. אַוודאי, אַרויסצוהייבן דאָס אַלץ, האָבן זיך געפֿאָדערט מענטשלעכע און פֿינאַנציעלע רעסורסן.

בשעת דער אַרבעט, האָב איך אַליין אָנגעהויבן מער פֿאַרשטיין, אַז צו הערן עמילס שטים איז נישט גענוג, מע דאַרף אויך זען ווי ער זינגט. ווי געזאָגט, קיין סך וויזועלן מאַטעריאַל האָב איך נישט געהאַט, דערצו איז נאָך זייער קוואַליטעט געווען ווײַט נישט די בעסטע. פֿון דעסטוועגן, איז געקומען דער באַשלוס: מע דאַרף מאַכן אַ פֿילם.

געפֿונען פּאַסיקע וויזועלע מאַטעריאַלן אינעם אַרכיוו, האָט זיך מיר אויך אײַנגעגעבן צו פֿילמירן אינטערוויוען מיט באַקאַנטע פּערזענלעכקייטן, וואָס האָבן געקענט עמילן, ווי נינע מיכאָעלס, די טאָכטער פֿון שלמה מיכאָעלס; די ייִדישע אַקטריסע עטל קאָווענסקי; דער שרײַבער געאָרגי ווײַנער; די פּאָפּולערע זינגער אין סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, עדואַרד כיל און וואַלענטינאַ טאָלקונאָוואַ… צו פֿילמירן זיי האָבן מיר אַרויסגעהאָלפֿן אַלעקס גרינשפּון און בעלע גרין. דער עיקר איז אָבער געווען צו געפֿינען אַ פּאַסיקע פֿינאַנציעלע שטיצע.

ווי זאָגט מען, אַז מע טוט אַ געוווּנטשענע זאַך, גייט עס אַנטקעגן. כ׳האָב זיך אין אַ טאָג באַקענט מיטן מאָסקווער רעזשיסאָר וואַלערי שאַטין, וואָס האָט זיך אונטערגענומען צו מאַכן דעם פֿילם. ער האָט שוין אַליין געפֿונען מענטשן און צונויפֿגעקלאַפּט אַ פּראָפֿעסיאָנעלע שאַפֿערישע גרופּע. מיר האָבן געאַרבעט אויף דעם פֿילם איבער צוויי יאָר, און ס׳איז אויסגעקומען דורכצומאַכן שווערע פּעריאָדן אויך…

און אָט איז דער פֿילם פֿאַרטיק. די פּרעמיערע איז פֿאָרגעקומען אין מאָסקווע אין דעם גרויסן שיינעם זאַל פֿון „קינאָ־הויז‟. דעם אמת געזאָגט, האָב איך זייער איבערגעלעבט. כ׳האָב געטראַכט בײַ זיך: ווער געדענקט דאָך דאָ עמיל גאָראָוועץ, וואָס האָט פֿאַרלאָזט דאָס לאַנד מיט פֿערציק יאָר צוריק? צי וועט בכלל עמעצער קומען? און דאָך — דער ריזיקער זאַל איז געווען פֿול געפּאַקט. מענטשן האָבן זיך דערמאָנט זײַנע לידער, אונטערגעזונגען, און ווען דער פֿילם האָט זיך פֿאַרענדיקט און מ׳האָט אָנגעצונדן דאָס ליכט, האָב איך דערזען, ווי מע ווישט די טרערן…

כ׳האָב נאָר באַוויזן זיך אומצוקערן אַהיים קיין ניו־יאָרק, האָט מען מיר אָנגעקלונגען פֿון טאָראָנטאָ; מ‘האָט מיך מיטן פֿילם פֿאַרבעטן אויף דעם „אַשכּנז‟־פֿעסטיוואַל. איניציִיִרט האָבן מײַן קומען דער דירעקטאָר פֿונעם פֿעסטיוואַל עריק שטיין און די פֿרוי זעלינאַ איסקאַנדעראָוו, זייער אַן אַקטיווע און טעטיקע אָנהענגערין פֿון דער קולטור אויף ייִדיש.

אַוודאי, האָב איך זייער איבערגעלעבט (ווידער: ווער קען דאָ עמיל גאָראָוועץ? ווער האָט דאָ געהערט זײַנע לידער?); און שטעלט זיך פֿאָר: די קאַנאַדער פּרעמיערע איז דורכגעגאַנגען מיט גרויס דערפֿאָלג. כ׳האָב דערפֿילט, אַז מײַנע כּוחות און די שאַפֿערישקייט פֿון אַנדערע מענטשן צו פֿאַראייביקן עמיל גאָראָוועצס טאַלאַנט און לעבן, האָבן געבראַכט וווּנדערלעכע רעזולטאַטן.