תּשע”ד: אַ שווער יאָר פֿאַר דער ייִדישער ליטעראַטור

5774 Was a Rough Year for Yiddish Literature

פֿון רעכטס: חנה מלאָטעק, אַלכּסנדר שפּיגלבלאַט, ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן, יאָני פֿײַן און משה שקליאַר
פֿון רעכטס: חנה מלאָטעק, אַלכּסנדר שפּיגלבלאַט, ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן, יאָני פֿײַן און משה שקליאַר

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published October 05, 2014, issue of October 24, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן, נאָך אַ פּאָעט פֿון דער בוקעווינע, איז אַוועק אין דער אייביקייט צו 93 יאָר. איך בין געווען מיט איר עטלעכע וואָכן פֿאַר איר טויט, ווען ס’איז אָנגעקומען שפּיגלבלאַטס נײַ בוך, און זי האָט זיך זייער געפֿרייט. ווי אַנדערע האָבן באַמערקט, האָט זי אָפֿט געשריבן וועגן דעם כּוח פֿון שאַפֿן: דאָס שאַפֿן סײַ ווערטער מיט דער פּען, סײַ דאָס שאַפֿן צייכענונגען פֿון גאַסן־סצענעס מיט אַ בלײַער.

רירעוודיקער עדות

ווען אַלץ איז פֿאַרדרימלט
און די גאַס הויכט אויס
איר לעצטן רעש
ווערט די פּען
וואָס נאָענט צו דער האַנט
אַ רירעוודיקער עדות
פֿון די נאַכטישע געשפּינען
אַ נאַקעטע וואָר
געבוירן אין טיפֿן
שלונד פֿון חשכות
באַלייט פֿון הילכיקע
גלעקלעך פֿון שווײַגן.
(פֿון „פּערפּל שלענגלט זיך דער וועג‟, 2002)

דרײַ טעג נאָך שפּיגלבלאַטס פּטירה — דעם 28סטן נאָוועמבער — איז מײַן מאַמע — די פּאָעטעסע, ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן נפֿטר געוואָרן אין ניו־יאָרק. בײַם דערציילן מענטשן וועגן דער מאַמען, ווען זי האָט נאָך געלעבט, האָט זיך בײַ מיר כּמעט אַרויסגעכאַפּט, אַז זי איז דער לעצטער ייִדישער פּאָעט אין ניו־יאָרק פֿונעם אַלטן דור, אָבער איך האָב זיך דערמאָנט אין יאָני פֿײַן, און זיך צוריקגעהאַלטן. איז וואָס טוט גאָט — יאָני פֿײַן איז אַוועק פֿון דער וועלט אַ וואָך שפּעטער פֿון דער מאַמען, דעם 6טן דעצעמבער, אין ברוקלין, צו 100 יאָר.

פֿײַן, אַ געבוירענער אין קאַמענעץ־פּאָדאָלסק, אָבער אַ לאַנג־יאָריקער ווילנער, איז געווען אַ מענטש מיט אַ גרויסן טעמפּעראַמענט. אפֿשר האָט אים דווקא דאָס געהאָלפֿן זײַן אַזוי שאַפֿעריש, סײַ מיט זײַנע ריזיקע אַבסטראַקטע מאָלערײַען, סײַ מיט זײַנע ייִדישע לידער. זײַן לעצטע זאַמלונג „דער פֿינפֿטער זמן‟, איז אַרויס אין 2008, ווען ער איז שוין געווען 95 יאָר אַלט. פֿײַן האָט פֿאַרמאָגט אַ ברייטע וויזיע פֿון זיך און זײַנע לידער, און מע קען אים בפֿירוש אָנרופֿן אַ נאַציאָנאַלער פּאָעט.