לאַבירינטן און דראַקאָנען — 40 יאָר

40 Years of Dungeons and Dragons

אינמיטן דער שפּיל
Wikipedia
אינמיטן דער שפּיל

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published October 22, 2014, issue of November 07, 2014.

הרבֿ עריק קאָטקין, אַ באַקאַנטער סטודענטישער „קירובֿניק‟ און אַליין אַ בעל־תּשובֿה, האָט נישט לאַנג צוריק געטענהט אויף זײַן וועבזײַט Collegerabbi.com, אַז די מאָדערן־אָרטאָדאָקסישע ייִדן באַטראַכטן די הלכה ווי אַ „ייִדישע ווערסיע פֿון לאַבירינטן און דראַקאָנען‟. אַ טיפּישער ייִדישער סטודענט, בפֿרט וואָס שטודירט קאָמפּיוטערײַ, קאָן גרינג כאַפּן אַזאַ משל. קאָטקין האָט געמיינט, אַז געוויסע ייִדן באַציִען זיך — צום גוטן צי צום שלעכטן — צו פֿרומקייט ווי צו אַ מין ראָלע־שפּיל. ס׳איז אָבער כּדאַי צו דערמאָנען אונדזערע לייענער, וואָס די „לאַבירינטן און דראַקאָנען‟ זענען, און פֿאַרוואָס זיי ווערן אַסאָציִיִרט מיט ייִדן.

דעם 30סטן סעפּטעמבער, האָט זיך אין די אַמעריקאַנער ביכער־קראָמען געוויזן דאָס נײַע בוך „וועגווײַזער צו די מאָנסטערס‟ (Monster Manual). די הילע זעט אויס ווי אַ טיפּישע אילוסטראַציע צו אַ פֿאַנטאַסטישן ראָמאַן; למעשׂה, איז עס אַ פּרטימדיקע באַשרײַבונג פֿון די געפֿערלעכע פּערסאָנאַזשן, אויף וועלכע מע קאָן זיך אָנשטויסן, ווען מע שפּילט אין „לאַבירינטן און דראַקאָנען‟ (Dungeons&Dragons, באַקאַנט ווי D&D). מיט עטלעכע חדשים צוריק, האָט מען געפּראַוועט דעם 40סטן געבוירן־טאָג פֿון דער דאָזיקער שפּיל, דערפֿאַר האָט מען באַשלאָסן אַרויסצוגעבן אַ נײַעם וואַריאַנט פֿונעם אָריגינעלן „וועגווײַזער‟.

אין פֿאַרגלײַך מיט די אַנדערע טיש־שפּילן, האָט יעדע פֿיגור אין „לאַבירינטן און דראַקאָנען‟ אַן אייגענעם כאַראַקטער. עס טרעפֿן זיך גוטע און שלעכטע, מסודרדיקע און כאַאָטישע פּערסאָנאַזשן, כּישוף־מאַכערס און גנבֿים, איידעלע ריטער און בייזע פּיפּערנאָטערס, ווי אויך כּלערליי קאָמבינאַציעס פֿון די דאָזיקע בחינות. די דערפֿינדער, גאַרי גײַגעקס און דייוו אַרנעסאָן, האָבן אויסגענוצט די באַקאַנטע מאָטיוון פֿון וועלט־מיטאָלאָגיע און קלאַסישע פֿאַנטאַסטישע ביכער, און צוגעטראַכט אַ שפּילערײַ, וואָס דערמעגלעכט יעדן אויסצוטראַכטן אַן אייגענעם סוזשעט און אויסצושפּילן עס אויף דער שפּיל־ברעט.

איין מענטש — דער „לאַבירינט־מײַסטער‟, טראַכט אויס דעם סוזשעט און פֿירט אָן מיט די אַנדערע, וואָס קלײַבן אויס זייערע פּערסאָנאַזשן. אין פּרינציפּ, קאָן אַפֿילו איין מענטש שפּילן אַליין, און אינעם פֿאַל פֿון קאָמפּיוטער־ווערסיעס איז עס די געוויינטלעכע סיטואַציע. צווישן די באַקאַנטסטע פֿיגורן אינעם „וועגווײַזער‟ זענען כּלערליי מינים גולמס — בסך־הכּל, הונדערטער פֿאַרשיידענע וואַריאַנטן.

הגם די אָריגינעלע „לאַבירינטן און דראַקאָנען‟ שטעלן מיט זיך פֿאָר אַ טיש־שפּיל מיט פּלאַסטיק־פֿיגורקעס און אומגעוויינטלעכע טשיקאַווע ווערפֿלעך, האָט זי איבערגעלאָזט אַ ריזיקע השפּעה אויף דער הײַנטיקער וועלט פֿון קאָמפּיוטער־שפּילערײַען. אומצאָליקע שפּיל־פּראָגראַמען, וואָס האָבן צו טאָן מיט מלחמה־סטראַטעגיעס און אַוואַנטורע־נסיעות, שטעלן מיט זיך פֿאָר עלעקטראָנישע ווערסיעס פֿונעם אָריגינאַל, אָדער, לכל־הפּחות, שעפּן דערפֿון פֿאַרשיידענע אידעען.

דער פּראָפֿעסאָר ליל לייבאָוויץ, אַ באַקאַנטער מומחה אין די ענינים פֿון ווידעאָ־שפּילערײַען, האָט באַמערקט אין זײַן אַרטיקל לכּבֿוד דעם 40־יאָריקן יוביליי פֿון D&D, אַז די דאָזיקע שפּיל האָט אַ ייִדישן „תּלמודישן‟ טעם. דער מחבר דערמאָנט זיך, אַז אין זײַן יונגט, וואַקסנדיק אין אַ וועלטלעכער תּל־אָבֿיבֿער משפּחה, האָט ער טאָג און נאַכט געשפּילט אין „לאַבירינטן און דראַקאָנען‟, און אַז די דאָזיקע שפּיל האָט בײַ אים אַרויסגערופֿן דעם אינטערעס צו תּורה־ייִדישקייט.