רוחניות

מעכאַנישע נאָרמעס צי משיחישער גײַסט?

Mechanical Norms or Messianic Spirit?

פֿון יואל מאַטוועיעוו

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

די ליובאַוויטשער האַלטן דווקא יא, אַז מע מוז היטן אַלע פּרטים פֿון דער הלכה ביז דער לעצטער פּיטשעווקע, און אַז מע וועט עס ווײַטער טאָן אַפֿילו אין משיחס צײַטן — הגם אין דער געשיכטע פֿון חב״ד זענען געווען אַ צאָל באַקאַנטע רבנים, וואָס האָבן געגלייבט אַנדערש. די ליובאַוויטשער מיינען אָבער נישט, אַז די וועלטלעכע אָדער זינדיקע מענטשן זענען ערגער צי נידעריקער פֿון די פֿרומע. צוליב דעם, שפּירט זיך אין אַ טייל ליובאַוויטשער קרײַזן אַ געוויסער טעם פֿון „ווילדקייט‟.

ס׳איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז דווקא אַ ריי פּוילישע און גאַליציאַנער צדיקים, נישט קיין חב״דניקעס, באַטראַכט די הלכה בלויז ווי אַ רעלאַטיוו מיטל אויפֿן וועג צום נשמה־שלימות. אין דער דערמאָנטער עסיי, דערמאָנט שטיינזאַלץ דעם באַקאַנטן מאמר פֿונעם „זוהר‟, לויט וועלכן דער רבונו־של־עולם און די תּורה זענען ממש איינס: „אורייתא וקוב”ה כולא חד‟. דער מחבר באַמערקט, אַז אַ סך איסלאַמישע מיסטיקער האָבן כּסדר געשריבן וועגן שיכּרות און ווײַן, הגם אַ מוסולמענער טאָר נישט טרינקען. בײַ ייִדן זענען אָבער, כּלומרשט, קיינמאָל נישט געווען אַזעלכע „אומהלכהדיקע‟ מקובלים. שטיינזאַלץ לויבט די פֿרומע ייִדן פֿאַר דעם, וואָס דווקא זיי זענען די עכטע פֿונדאַמענטאַליסטן.

לויט דער קלאַסישער קבלה, גייט אינעם דערמאָנט מאמר פֿונעם „זוהר‟ די רייד וועגן דעם באַהאַלטענעם געטלעכן ליכט, וואָס שטעקט אין דער תּורה. אַדרבה, דער „זוהר‟ באַטראַכט די הלכה בלויז ווי דאָס אויסערלעכע „שאָלעכץ‟ פֿון די געטלעכע סודות־התּורה. למשל, רבי קלונימוס־קלמן עפּשטיין, דער גרויסער תּלמיד פֿון רבי אלימלך ליזשענסקער און אַ חסידישער קלאַסיקער, שרײַבט אין זײַן ספֿר „מאור־ושמש‟, אין שײַכות צום ערשטן טאָג סוכּות, אַז אַ ייִד דאַרף שטרעבן צו דערגרייכן די מדרגה פֿון אַבֿרהם אָבֿינו, וועלכער האָט מקיים געווען אַלע מיצוות ברוחניות, און אַז כּל־זמן מע האָט נאָך נישט דערגרייכט די דאָזיקע הויכע מדרגה, „רזא דמחשבֿה‟, בלײַבט מען ווײַט פֿון שלימות.

ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז די טערמינאָלאָגיע פֿון „מאור־ושמש‟ קלינגט גאַנץ ענלעך צו דער דערמאָנטער שיטה פֿון די מוסולמענישער מיסטיקער. מע מוז קודם דורכגיין דעם הלכה־שטאַפּל פֿון „שאַריאַט‟ און דערנאָך זיך פֿאַרנעמען מיטן תּיקון־המידות און רוחניותדיקע דרכים — „טאַריקאַט‟; ווײַטער קאָן אַ דערהויבענער מענטש צוקומען צו די העכערע „סטאַנציעס‟ מחוץ די פֿיקסירטע נאָרמעס און פֿאַרזוכן דעם „ווײַן‟ פֿון מיסטישער פֿרײַהייט.

דער מחבר פֿון „מאור־ושמש‟ רעדט וועגן דרײַ „סוכּות‟, איינע העכער פֿון דער צווייטער. איבער די צוויי „געצעלטן‟ פֿון הלכה און תּיקון־המידות שטייט די העכערע „סוכּת שלם‟, וווּ די מיצוות „כּהלכתם בפּועל ממש‟ זענען מער נישט אַקטועל. הגם דער חסידישער צדיק רעדט בלויז וועגן דערהויבענע יחידים, אָט אײַך אַ ייִדישער געדאַנק בפֿירוש אינעם נוסח פֿון אָמאַר כאַיאַמס און רומיס מיסטישע לידער וועגן ווײַן, באַגרינדעט ממש אויף דער זעלביקער שיטה וועגן רוחניותדיקע „סטאַנציעס‟.

הרבֿ דוד בערגער, דער דעקאַן פֿון דער גראַדויִר־פּראָגראַם פֿאַר ייִדישער שטודיעס בײַ ישיבֿה־אוניווערסיטעט, באַקאַנט ווי אַ פֿאַרביסענער קריטיקער פֿון חב״ד, איז אָנגעפֿאַלן אינעם זשורנאַל „טאַבלעט‟ אויף אַלע דרײַ ביאָגראַפֿיעס פֿונעם רבין צוליב דעם, וואָס די מחברים פֿאַרקוקן די קאָנטראָווערסאַלע משיחישע טענדענצן פֿון דער הײַנטיקער ליובאַוויטשער באַוועגונג. מיר דאַכט זיך אָבער פֿאַרקערט, אַז די משיחישע דינאַמישקייט און ווילדקייט קאָן זײַן דווקא אַ רפֿואה פֿאַרן מתנגדישן הלכה־אַבסאָלוטיזם.