כּי מאיסלאַנד תּצא תּורה

For Out Of Iceland Shall Go Forth Torah


פֿון לייזער בורקאָ

Published October 31, 2014, issue of November 21, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

און אפֿשר איז פֿאָרט כּדאַי צו פֿירן פֿאַרהאַנדלונגען? ווי געזאָגט, די גאַנצע באַפֿעלקערונג פֿון איסלאַנד קען אַרײַן אין אַ ווינקל פֿון ברוקלין, און דער שטח פֿונעם אינדזל איז פֿינף מאָל גרעסער ווי מדינת־ישׂראל. אַ סך פֿון דער טעריטאָריע איז אַ מידבר, וווּ עס וואַקסט ניט גאָרניט — אָבער דאָס זעלבע קען מען זאָגן וועגן אונדזער ארץ זבֿת חלבֿ ודבֿש.

דער ערשטער ייִד, וואָס איז געקומען קיין איסלאַנד, אין 1625, איז געווען דער משומד דניאל סאַלאָמאָן, אַ סוחר, וואָס איז געבוירן געוואָרן אין פּוילן. בשעת דער צווייטער וועלט־מלחמה האָבן זיך דאָרט באַזעצט עטלעכע הונדערט ייִדישע פּליטים פֿון אייראָפּע, אויך ייִדישע סאָלדאַטן, וואָס זײַנען געקומען מיט די ענגלישע און אַמעריקאַנער אַרמייען. הײַנט וווינען דאָרט נאָר אַ 50־100 ייִדן, אָבער צווישן זיי איז פֿאַראַן איין גאָר וויכטיקע פּערזענלעכקייט.

אין 2003 האָט דער נאָך אַמטירנדיקער איסלאַנדישער פּרעזידענט, אָלאַפֿור ראַגנאַר גרימסאָן (ער איז בײַ דער מאַכט זינט 1996 — שוין כּמעט 20 יאָר!), חתונה געהאַט מיט דורית מוסאיוף, אַ געבוירענע אין ישׂראל, וואָס האָט לאַנג געוווינט אין ענגלאַנד. אַזוי איז אַ ייִדישע טאָכטער פֿון אַ רײַכער בוכאַרישער משפּחה געוואָרן די „ערשטע דאַמע‟ פֿון איסלאַנד, אַ נײַע אסתּר המלכּה. אין 2006 איז אַפֿילו פֿאָרגעקומען אַ דיפּלאָמאַטישער אינצידענט אויפֿן בן־גוריון־פֿליפֿעלד, ווען דער ישׂראלדיקער גרענעץ־קאָנטראָל האָט געפֿאָדערט, אַז די איסלענדישע ערשטע דאַמע זאָל כּסדר טראָגן מיט זיך אַן ישׂראלדיקן פּאַס, כּל־זמן זי געפֿינט זיך אין לאַנד.

פֿאַרשטייט זיך, אַז אונדזערע ייִדן וועלן האָבן טענות: אוי, ס׳איז מיר קאַלט; אוי, דער אַרקטישער ווינט נעמט דורך די ביינער. זאָלט איר וויסן זײַן, אַז אַ דאַנק דעם „דזשעט־שטראָם‟ (Jet Stream) איז די טעמפּעראַטור ניט אַזוי געפֿערלעך, און צוליב דער גלאָבאַלער אָנוואַרעמונג קענען מיר אַרויסקוקן אויף אַ סך שיינע זומערן. עס וווינען דאָרט אַפֿילו ניט קיין אײַזבערן, נאָר פֿוקסן — כאָטש איין מאָל אין אַ נאָווענע קומט אַ בער צו שווימען אויף אַן אײַזבאַרג פֿון גרינלאַנד.

צום באַדויערן, קען דער שרײַבער פֿון די שורות נאָך ניט רעקאָמענדירן דעם פּלאַן פֿון פּערזענלעכער דערפֿאַרונג, ווײַל אין גאַנצן האָב איך פֿאַרבראַכט אפֿשר פֿיר שעה אין איסלאַנד — אויפֿן פֿליפֿעלד, וווּ די אַרומיקע לאַנדשאַפֿט זעט אויס ווי די לבֿנה. נאָר אַפֿילו די לבֿנה איז ניט שלעכט, אין פֿאַרגלײַך מיט איראַק, און סיריע און נאָך אַזעלכע שכנים פֿון דער ייִדישער מדינה. קען די לבֿנה אפֿשר זײַן אונדזער „פּלאַן ב‟.