פֿלאָרידע: דאָ - נגידים, דאָרט - קבצנים

Florida: A Tale of Two States

די קאָנדאָ־הײַזער אין האַלאַנדייל, פֿלאָרידע, וואָס האָבן בלאָקירט די זון, ווען דער מחבר איז געגאַנגען אויף דער פּלאַזשע
די קאָנדאָ־הײַזער אין האַלאַנדייל, פֿלאָרידע, וואָס האָבן בלאָקירט די זון, ווען דער מחבר איז געגאַנגען אויף דער פּלאַזשע

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published November 26, 2014, issue of December 19, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

און וואָס מאַכן דאָרטן די ייִדן? ס׳רובֿ פֿון זיי, ווי מײַנע באָבע־זיידע, ליגן שוין לאַנג אויפֿן בית־עולם. איך, צוזאַמען מיט מײַן פֿאָטער, מײַן מוטער און מײַן קוזין זענען געפֿאָרן דורכן אָרעמען אַפֿראָ־אַמעריקאַנער געגנט לעבן דעם בית־עולם. דער געגנט, וווּ עס געפֿינען זיך די קבֿרים פֿון אַ סך קרובֿים מײַנע, פֿלעג זײַן אַ מיטל־קלאַסיקער ייִדישער קוואַרטאַל באַפֿעלקערט פֿון דער שארית־הפּליטה, וועלכע האָבן פֿאַרלאָזט ניו־יאָרק מאַסן־ווײַז אין די 1970ער יאָרן. הײַנט ליגן שוין ס׳רובֿ פֿון זיי אינעם זעלביקן בית־עולם ווי מײַנע באָבע־זיידע. ווי עס פּאַסט פֿאַר פֿלאָרידע, איז דער בית־עולם אַרומגערינגלט מיט ריזיקע טויערן און פּלויטן און כּדי דאָרטן אַרײַנצופֿאָרן דאַרף מען קודם רעדן מיט אַ וועכטער. אַז מע פֿאָרט אַרײַן אינעם „גוטן־אָרט‟, וווּ עס ליגן מײַנע מאַמעס עלטערן, ווי אויך די עלטערן פֿון מײַן ברודערס פֿאָטער, באַמערקט מען, אַז ס׳זענען דאָ באמת צוויי בית־עולמס; אַ ייִדישער בית־הקבֿרות און אַ גוייִשער צווינטער, סעגרעגירט פֿונעם ייִדישן דורך נאָך צוימען. אינעם צווינטער רוט טאַקע מײַן פֿעטער.

זוכנדיק די קבֿרים פֿון מײַנע אייגענע האָבן מײַן פֿאָטער און איך געלייענט די פֿאַרשידענע מצבֿות, וואָס מיר זענען פֿאַרבײַגעגאַנגען. פֿון זיי האָט מען זיך געקענט דערוויסן וועגן די לעבנס־געשיכטעס פֿון די באַערדיקטע: אָט זעט מען אַ סימבאָל, אַז איינער האָט איבערגעלעבט אַ קאָנצענטראַציע־לאַגער; אָט זעט מען אַ סימבאָל, אַז איינער האָט געקעמפֿט אינעם אַמעריקאַנער פֿלאָט בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה.

סוף־כּל־סוף, קומען מיר אָן צו מײַן זיידנס קבֿר. דאָס לעצטע מאָל, וואָס איך האָב געזען מײַן זיידן, זענען מיר דאָרטן געפֿאָרן, כּדי צו באַזוכן די באָבע. ווי עס פֿירט זיך אין אַמעריקע, האָט מײַן זיידע פֿון פֿריִער געהאַט רעזערווירט זײַן קבֿר אונטער דער זעלביקער מצבֿה ווי זײַן פֿרוי. זײַן נאָמען און דאָס יאָר פֿון זײַן געבורט זענען שוין טאַקע דאָרטן אָנגעשריבן, מע האָט בלויז געוואַרט אויף זײַן שטאַרבן אײַנצוקריצן אויף דער מצבֿה דאָס יאָר. איך האָב אים געפֿרעגט, צי עס געפֿעלט אים דאָס אָרט, וווּ ער וועט אייביק רוען.

„ניט באמת‟, האָט ער מיר געענטפֿערט. „איך וואָלט בעסער געוואָלט מער ביימער ווי בײַ ראָזע און יוסף (מײַן ברודערס באָבע־זיידע). אָבער מילא. דער גאַנצער בית־עולם וועט סײַ ווי סײַ מיט דער צײַט אָפּגעווישט ווערן צוליב דער קלימאַט־ענדערונג. אפֿשר ווען דו ביסט שוין אין מײַן עלטער וועט מײַן מצבֿה טאַקע ניט זײַן, אַוועקגעפֿירט מיטן מבול‟.

זעקס יאָר שפּעטער, הייסט עס, מיט אַ פּאָר טעג צוריק, זאָג איך מײַן פֿאָטער און מײַן קוזין, וואָס מײַן זיידע האָט דעמאָלט געזאָגט. אַלע פֿילן זיך אומבאַקוועם. מע וויל, אַז אין אַ וועלט, וווּ אַלצדינג האַלט זיך אין איין בײַטן און זעלטן צום גוטן, אַז כאָטש די טויטע זאָלן בלײַבן שטיין אויף אַן אָרט. אָבער מײַן זיידע, אַליין אַ שטיקל נבֿיא, איז מסתּמא געווען גערעכט. עס הייבן שוין אָן טאַקע פֿאַרפֿלייצט צו ווערן ריזיקע שטיקער פֿון דרום־פֿלאָרידע, וואָס וועלן אין גיכן פֿאַרשווינדן אויף אייביק.

צו מאָל מיין איך, אַז קיין מער טרויעריק אָרט ווי פֿלאָרידע, קען פֿאַר מיר קיינמאָל ניט זײַן.