סטערעאָטיפּן אין „דאַונטאָן עבי‟

Stereotypes in Downton Abbey

אַן עפּיזאָד פֿונעם פֿילם „דאַונטאָן עבי‟
אַן עפּיזאָד פֿונעם פֿילם „דאַונטאָן עבי‟

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published January 04, 2015, issue of January 23, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

האָב איך באַשלאָסן, אַז מיט דעם וועט זיך די „ייִדישקייט‟ פֿון דער דאָזיקער שונד־מעשׂה אָנהייבן און פֿאַרענדיקן. אַ נעכטיקער טאָג! די אמתע „ייִדישקייט‟ איז געקומען אַ ביסל שפּעטער. עס האָט זיך פּלוצעם באַוויזן אַ שיינער בחור מיטן נאָמען אַטיקוס אָלדרידזש, אין וועלכן עס האָט זיך גלײַך פֿאַרליבט די פּלימעניצע פֿונעם גראַף, וועלכע וווינט שוין לאַנג אין דער משפּחה.

די דאָזיקע פּלימעניצע פּרוּווט העלפֿן די רוסישע אַריסטאָקראַטישע עמיגראַנטן, וואָס זײַנען אַנטלאָפֿן פֿון דער רעוואָלוציע. די גאַנצע כאָפּטע רוסישע אַריסטאָקראַטן זײַנען מאַנצבילן מיט געדיכטע בערד (ווי אַנדערש!). זיי טרינקען טיי און שפּילן שאָך; און זיי זײַנען, פֿאַרשטייט זיך, אַנטיסעמיטן. זיי איז גענוג אַ קוק צו טאָן אויף אַטיקוס אָלדרידזשן און זיך דערוויסן, אַז זײַן משפּחה שטאַמט פֿון אָדעס, כּדי תּיכּף־ומיד דערשמעקן דעם דיאַגנאָז: דער יאַט איז אַ ייִדישער. ס’איז טאַקע אַזוי. זײַן טאַטע איז געוואָרן זייער רײַך, אַרײַן אין די בריטישע אַריסטאָקראַטישע פֿעדערן, אָבער היט אָפּ — אויף אַן אייגענעם אויפֿן — זײַן ייִדישקייט, און איז גאָר ניט גליקלעך צו האָבן אַ „שיקסע‟ (אַזוי טאַקע רופֿט ער די יונגע פֿרוי) פֿאַר זײַן שנור. ווײַטער וועל איך די האַרצרײַסנדיקע דראַמאַטישע ליניע ניט איבערדערציילן, אָבער זײַט רויִק — אַלץ ענדיקט זיך האָליוווּדיש־שונדיש בשלום.

בינו־לבינו באַקומט דער עולם אַ שמעק רוסיש־ייִדישער געשיכטע. די משפּחה פֿון אונדזער העלד אַטיקוס איז געקומען קיין ענגלאַנד נאָך די אָדעסער פּאָגראָמען אין די יאָרן 1859 און 1871. דאָס איז באמת אַן עקזאָטישער קער. בדרך־כּלל גייט די רייד וועגן די פּאָגראָמען פֿון 1881 און שפּעטער. דאָס וואָרט אַליין „פּאָגראָם‟ האָט מען גענומען נוצן נאָך אָט די געשעענישן. די ענינים אין אָדעס שטעלן מיט זיך פֿאָר גאָר אַ באַזונדער געשיכטע־זײַטל, מיט אַ היפּשן אָנטייל פֿון די היגע גריכן, פֿאַרביטערטע אויף די ייִדן, צוליב אַ ריי עקאָנאָמישע און רעליגיעזע סיבות.

הגם די צאָל לײַט, וואָס קוקן נאָך דעם „דאַונטאָן עבי‟ פֿאַלט, בלײַבט עס פּאָפּולער. אין גרויס־בריטאַניע האָבן די נײַע עפּיזאָדן געזען אַריבער 8 מיליאָן נפֿשות; אין אַמעריקע וועט דער עולם זײַן נאָך גרעסער. מע קוקט עס אויך אין אַנדערע לענדער, ווײַל פֿאַכמענעריש איז די דראַמע זייער גוט געמאַכט, מיט גלענצנדיקע אַקטיאָרן.

מע טאָר ניט דערוואַרטן פֿון שונד לעקציעס פֿאַר היסטאָרישער בילדונג, אָבער פּראַקטיש לאָזט עס איבער אין די מוחות שפּורן פֿון צופֿעליקע און מאָדנע אַלוזיעס מכּוח דער רוסישער און רוסיש־ייִדישער געשיכטע. אַ סבֿרא, אַז אַזעלכע אַלוזיעס, מיט אַ צומיש פֿון דאָסטאָיעווסקי, טאָלסטוי, טשײַקאָווסקי, בייגל און בלינצעס, שפּילן אַ ראָליע בײַם פֿאַרטײַטשן אויך די הײַנטיקע געשעענישן אין רוסלאַנד.