דער פּאַריזער מאַרש קעגן מיליטאַנטישן פֿאַנאַטיזם

The Parisian March Against Fanaticism

טויזנטער מענטשן מאַרשירן אויפֿן בולוואַר וואָלטער, בעת דער אייניקייט־מאַניפֿעסטאַציע, זונטיק, דעם 11טן יאַנואַר, אין פּאַריז
Getty Images
טויזנטער מענטשן מאַרשירן אויפֿן בולוואַר וואָלטער, בעת דער אייניקייט־מאַניפֿעסטאַציע, זונטיק, דעם 11טן יאַנואַר, אין פּאַריז

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published January 12, 2015, issue of February 06, 2015.

מיט 25 יאָר צוריק, אָנהייב יאַנואַר 1990, האָבן מײַנע פֿיס זיך צום ערשטן מאָל געשטעלט אויף דער ערד פֿון אַן אַנדער מדינה. געשען איז עס אין ווין, וווּהין מיר — אַ גרופּע ייִדישע אַקטיוויסטן פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד — זײַנען געקומען, אין תּוך אַרײַן, צופֿעליק; פּשוט ווײַל קיין דירעקטע פֿאַרבינדונג איז צווישן רוסלאַנד און ישׂראל דעמאָלט נאָך ניט געווען.

אין ווין האָבן מיט אונדז זיך באַשעפֿטיקט אַ פּאָר יאַטן פֿון „סוכנותּ‟. זיי האָבן אונדז אַרומגעפֿירט, געהאָדעוועט, און — איך געדענק שוין ניט פֿאַר וואָס — געבראַכט אין אַ בנין, וווּ עס האָבן זיך געפֿונען די ייִדישע אָרגאַניזאַציעס. כ’געדענקט, אָבער, זייער גוט, אַז איך האָב דעמאָלט דערפֿילט אַ מין שאָק. פֿאַרבונדן איז עס געווען מיט דעם, וואָס בײַם אַרײַנגאַנג אין דעם בנין האָב איך דערזען אַ באַוואָפֿנטן פּאָליציאַנט.

שפּעטער בין איך שוין צוגעוווינט געוואָרן צו זען ווי מע באַוואַכט די ייִדישע אינסטיטוציעס אין אייראָפּע און אַמעריקע. אין בערלין איז מיר אַ מאָל אויסגעקומען צו זען אַ מין טאַנק בײַ דער קהילה. אַן ערנסטער מיליטערישער אויטאָ מיט ערנסט באַוואָפֿנטע לײַט איז דעם זומער געשטאַנען (און עס שטייט שוין, דאַכט זיך, אַ יאָר דרײַסיק) אין טורין, איטאַליע, צווישן דער שיל און דעם כּשרן רעסטאָראַן. איך רעד שוין ניט וועגן דעם קאָנטראָל, וואָס מע מוז דורכגיין, למשל, אויפֿן וועג צו דער ביבליאָטעק פֿונעם ניו־יאָקער „צענטער פֿאַר ייִדישער געשיכטע‟.

אַ סבֿרא, אַז מע קען ניט דערוואַרטן קיין שום „נאָרמאַליזאַציע‟ פֿון דעם מצבֿ אַרום ייִדישע אינסטיטוציעס, און פֿאַקטיש אַרום ייִדן בכלל. די אויסזיכטן פֿון „נאָרמאַליזאַציע‟ זײַנען תּמיד געווען ניט פֿון די בעסטע, און איצט, נאָך די טראַגישע געשעענישן אין פּאַריז, קען וועגן דעם קיין רייד ניט גיין. דער פּאַריזער ענין וועט איבערלאָזן טיפֿע שפּורן אויף זייער לאַנג.

פּאַריז, און פֿראַנקרײַך בכלל, איז דאָס אָרט, וווּ עס ווערט טעסטירט די שטאַרקייט פֿון דער מערבֿדיקער וועלט. אַזוי האָט זיך שוין באַקומען היסטאָריש, אַז אין דער דאָזיקער וועלט האָט דווקא פֿראַנקרײַך די גרעסטע מוסולמענישע באַפֿעלקערונג. די פּראָבלעם איז, פֿאַרשטייט זיך, גאָר ניט מיט אַלע מוסולמענער, אָבער מיט די וואָס פֿילן זיך פֿרעמד אין פֿראַנקרײַך, און עס ציט זיי צו זייערע „שורשים‟. אין דער הײַנטיקער וועלט, מיט דער מעכטיקער טעלעוויזיע און אינטערנעץ, זוכט מען אויס — און נאָך מער קאָנסטרויִרט מען אויס — אַן אַגרעסיווע און סתּם מערדערישע „שורשים‟.