„איך בין שאַרלי...‟

I Am Charlie

Max Gershman

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published January 16, 2015, issue of February 06, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

די צווייטע בחורטע דערציילט דאָס אייגענע, נאָר זי האָט זיך קיין מאָל נישט צוגעוווינט צו דער אײַנשטעלונג, געקלאָגט און געוויינט און געוואָלט די מאַמע. איז זי געוואַקסן אַ דערשראָקן קינד, אַן אומגליקלעך קינד, אַ געליטן קינד, צוליב דער אומנאַטירלעכער איזאָלאַציע פֿון די עלטערן. ביידע טענהן, אַז בן־גוריון איז געווען אַ בריליאַנטענער געניוס, אַ וויזיאָנער, אַ ריזיקער פּאָליטיקער. ער האָט אויפֿגעשטעלט אַ נײַעם דור וואָס באַשטייט נישט פֿון ייִדן, נאָר פֿון „ישׂראלים‟. מיט איין וויש, אויסגעמעקט דעם גלות מיטן גאַנצן קלאַפּערגעצײַג, די גאַנצע ייִדישע געשיכטע פֿון די לעצטע צוויי טויזנט יאָר — די שפּראַך, די שריפֿטן, הייליקע און וועלטלעכע ליטעראַטור, אַזוי אַז „ייִדיש לא בא בחשבון‟, עס קומט נישט אין באַטראַכט; אויף איר אָרט וואָלט שוין בעסער געווען כּנעניש. זיי ווייסן נעבעך נישט, אַז זייער לשון־עבֿרית באַשטייט טאַקע פֿון כּנעניש, מיצריש, אשוריש, אַראַמעיִש, אַראַביש צווישן אַ שלל מיטל־מיזרחדיקע לשונות. זאָגן זיי מיר:

„איז נישט ייִדיש אין דער אמתן דײַטש?‟

פֿרעג איך זיי: „איז נישט ענגליש, דעניש, האָלענדיש, שוועדיש אויך באַזירט אויף דײַטש?‟

זיי פֿאַרענטפֿערן זיך: „מען האָט אונדז דערצויגן אויף עבֿרית. ייִדיש איז געווען אסור, די מאַמע האָט גערעדט אונגאַריש, אָבער קיין איין וואָרט ייִדיש.‟

הײַנט באַדויערן זיי, אַזאַ ליכטיקע שפּראַך האָט מען אויסגעמיטן…

די אַנדערע צוויי בחורטעס זײַנען דווקא אַמעריקאַנער, איינע אַ געוועזענע פּראָפֿעסאָרקע אין אַן אַנטשטענדיקן קאָלעדזש, וווּ זי האָט געלערנט „די השפּעה פֿון גימנאַזיעס אויף דער לערע אין די קאַלעדזשעס‟, די צווייטע לערנט נאָך אַלץ אין אַ קאָמונאַלן קאָלעדזש מאַטעמאַטיק, סטאַטיסטיק און „פֿאַקטאָר־אַנאַליז‟.

איך קען זיך נישט דערוואַרטן אַ שמועס טאָן וועגן דעם הײַנטיקן פּאַריז, און דאָס שעכט־הויז פֿון דער רעדאַקציע פֿונעם זשורנאַל „שאַרלי העדבאָ‟. די ישׂראלדיקע דאַמעס זײַנען דווקא אײַנשטימיק מיט שאַרלין; זיי טענהן, אַז די רעדאַקציע האָט אַ רעכט דערויף. נאָך אַלעמען, נאָכן קריג האָט זיך פֿראַנקרײַך פֿאַרוואַנדלט אין אַ דעמאָקראַטיש לאַנד, אַ ליבעראַל לאַנד, מעג מען.

די אַמעריקאַנער פּראָפֿעסאָרקע רעאַגירט גאָר אַנדערש, זי טענהט: „איר ווייסט! מײַן ׳בוי־פֿרענד׳ — אַגבֿ, ער איז נישט קיין ייִד — האָט ליב צו גיין אויף יאַגד שיסן ווילדע חזירים. ער קוילעט זיי און פּרעגלט אויפֿן אָפֿענעם פֿײַער. פּונקט איצטער געפֿינט ער זיך אין די ׳באַהאַמאַס׳. ער האָט זײַן אייגענע יאַכטע, האָט ליב צו כאַפּן פֿיש, בעט ער מיך איך זאָל אים ברענגען אַ נײַע ווענטקע, כאָטש ער האָט שוין אַ שלל מיט ווענטקעס. ער האָט ליב פֿיש־פֿאַנג.‟