פּובליציסטיק

דער טויט פֿונעם גרויסן עקספּערימענט

The End of the Great Experiment

פֿון עמיל קאַלין

דער גרויסער מענטשן־עקספּערימענט, וואָס ווערט דורכגעפֿירט אין מערבֿ־אייראָפּע די לעצטע פּאָר צענדליקער יאָר, האָט געכאַפּט אַ מיתה-משונה. ער האָט ענדגילטיק אויסגעהויכט די נשמה נאָכן לעצטן שאָס אין דעם פּאַריזער כּשרן סופּערמאַרק…

דער דאָזיקער עקספּערימענט איז געבוירן געוואָרן אין איינעם מיט דער עקאָנאָמישער בליִונג אין מערבֿ-אייראָפּע — די ברכה, וואָס איז פֿאַרוואַנדלט געוואָרן אין אַ קללה.

דער פּלאַן איז געווען אַ פּשוטער. ער האָט אויסגעזען גאוניש, אָן אַ פּגימהלע: לאָמיר נאָכמאַכן די פֿאַראייניקטע שטאַטן. דאָרטן נעמט מען אַרײַן אימיגראַנטן אַ כוואַליע נאָך אַ כוואַליע, און ווי דורך אַ כּישוף מאַכט מען פֿון זיי אַמעריקאַנער. אַזוי אַרום, זענען זיי שטענדיק באַזאָרגט מיט מאַסן אַרבעטער, וואָס קענען אונטערהאַלטן, דורך זייער מי און שווייס, די הויכע לעבנס־סטאַנדאַרטן, צו וועלכע די בירגער, אָדער כאָטש אַ טייל פֿון זיי, זענען צוגעוווינט.

מע דאַרף זיך נישט דאַרן דעם קאָפּ צוליב דער נידעריקער געבורט־ראַטע, פֿאַרעלטערטער באַפֿעלקערונג, הויכע געהאַלטן און שאר-ירקות. דער עסק אַרבעט אַזוי: מיר באַזאָרגן די אימיגראַנטן מיט אַ בעסערן לעבן, און זיי, פֿון זייער זײַט, באַזאָרגן אונדז מיט הויכע לעבנס־סטאַנדאַרטן. אין צווישן, בלײַבט טאַקע נישט קלאָר, ווי אַזוי וועלן זיי ווערן פֿראַנצויזן, דײַטשן, האָלענדער אָדער ענגלענדער?

געזאָגט און געטאָן: מאַסן מוסולמענער זענען אַנטלאָפֿן פֿון די באַרבאַרישע דיקטאַטורן, אומענדלעכע מחלמות, קראַכנדיקע עקאָנאָמיעס פֿון דער אַראַבישער וועלט, און געפֿונען אַ מקום-מיקלט און אַ האָפֿענונג פֿאַר אַ בעסערן לעבן אין אייראָפּע.

מערבֿ-אייראָפּע האָט באַקומען איר הויכן לעבנס-סטאַנדאַרט, דאָס וואָס מע רופֿט „די ערשטע וועלט‟, „די מערבֿדיקע עקאָנאָמיע‟. דער עקספּערימענט האָט אויסגעזען אײַזן-שטאַרק, נישט צו באַזיגן!

ווען זשע האָבן די זאַכן גענומען גיין קרום?

לאָזט זיך אויס, אַז די פּראָבלעמען פֿון אינטעגראַציע האָבן זיך נישט אָנגעהויבן נעכטן-אייערנעכטן: די מוסולמענער זענען נישט געוואָרן קיין אייראָפּעער; זיי האָבן נישט אָנגענומען דעם נײַעם לעבנס-שטייגער מיטן געהעריקן התלהבֿות; און די אײַנגעזעסענע אייראָפּעער האָבן אַרויסגעוויזן ווייניק חשק אַרײַנצונעמען די צוגעקומענע אימיגראַנטן אין זייער געזעלשאַפֿט. דער עסק האָט געסקריפּעט, נאָר געווען מער-ווייניקער דערטרעגלעך. כּל-זמן עס איז געווען שטיל אין מיטל-מיזרח, איז דאָס אַרײַנוואַנדערן געווען גרויס, אָבער נישט כאַאָטיש. די דיקטאַטאָרן האָבן אונטערגעדריקט כּסדר דעם עקסטרעמען איסלאַם; זיי האָבן גוט געוווּסט די אַלע קונצן פֿון די איסלאַמיסטן, וואָס די פֿירער פֿון אייראָפּעיִשע לענדער הייבן ערשט איצט אָן צו פֿאַרשטיין — דהײַנו, אַז דער עקסטרעמער איסלאַם שטעלט מיט זיך פֿאָר אַ דירעקטע דראָונג צו דער סטאַביליטעט פֿון יעדער מדינה.