טשיקאַווער בריוו פֿון אוריאל ווײַנרײַך אין 1947

An Intriguing Letter From Uriel Weinreich From 1947

פֿון רעכטס: יעקבֿ לעשצינסקי און אוריאל ווײַנרײַך
פֿון רעכטס: יעקבֿ לעשצינסקי און אוריאל ווײַנרײַך

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published February 03, 2015, issue of February 23, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

איך בין זייער צופֿרידן וואָס עס האָט אײַך אינטערעסירט דער סימפּאָזיום וועגן ציוניזם און דער אַמעריקאַנער יוגנט. עס איז טשיקאַווע, אַז פֿאַר דעם דאָזיקן סימפּאָזיום האָט מען אונדז שוין אויסגעזידלט ווי שׂונאי־ציון, און פֿון דער אַנדערער זײַט, האָט איינער זיך אָפּגעזאָגט ווײַטער צו אַבאָנירן דעם זשורנאַל, ווײַל ער איז געוואָרן אַ „דורכויס ציוניסטישע צײַטשריפֿט‟… אָבער דאָס איז נאָר אַ סימן, אַז עס זײַנען טאַקע אויסגעדריקט געוואָרן, אויף אַן ערלעכן שטייגער, פֿאַרשיידענע מיינונגען.

אַזוי ווי איך ווייס, אַז איר זײַט ביז איצט געווען אַ נאָענטער פֿרײַנד פֿון אונדזער אַרבעט, וואָלט איך געוואָלט אײַך בעטן אונדז אַרויסהעלפֿן אין עפּעס, וואָס וואָלט ניט געפֿאָדערט בײַ אײַך קיין איבעריקע טירחה. דהײַנו: אויב איר זאָלט טרעפֿן אין ארץ־ישׂראל אַזעלכע ווי מיר, טוט אונדז אַ טובֿה און באַווײַזט זיי דעם „יוגנטרוף‟. מיר וואָלטן זייער און זייער געוואָלט, עמעצער זאָל אונדז שרײַבן פֿון ארץ־ישׂראל — אַדרבא, זאָלן זיי אונדז אַ ביסל פּראָפּאַגאַנדירן און אָנרעגן. אויב איר זאָלט געפֿינען דאָרט נײַ־געקומענע, וואָס וואָלטן געוואָלט אונדז שרײַבן ווי אַזוי זיי אָרדענען זיך אײַן — איז אונדז ליב; אויב אַנדערע זאָלן אונדז וועלן דערציילן וועגן אַנדערע זאַכן — איז אונדז אַוודאי אויך ניחא. מען קען אונדז, פֿאַרשטייט זיך, שרײַבן אויך אויף העברעיִש. צו קענען ברענגען דער שטודירנדיקער יוגנט אָריגינעלע קאָרעספּאָנדענצן פֿון יוגנטלעכע אין ארץ־ישׂראל — דאָס וואָלט געווען פֿאַר אונדז אַ גוואַלדיקע דערגרייכונג.

וועגן וואָס דערציילט אונדז דער דאָזיקער טעקסט? איך מיין, אַז ער אַנטפּלעקט, קודם־כּל, די שטרעבונג פֿון ייִדישיסטן צו געפֿינען פֿאַר זיך אַן אָרט אין דער ייִדישער וועלט, וואָס האָט דעמאָלט געזוכט נײַע פֿאָרמען פֿאַר אַ ווײַטערדיקן אויסדויער נאָכן שוידער פֿון חורבן. זיי, די ייִדישיסטן, האָט זיך געוואָלט גלייבן, אַז העברעיִש און, בכלל, דער אויפֿקום פֿון ישׁראל וועט ניט שטערן דער עקזיסטענץ פֿון ייִדיש. אַן אָפּקלאַנג פֿון דער האָפֿענונג הערט זיך אין דעם דיאַלאָג (פֿון דער זיבעטער לעקציע), וואָס אוריאל ווײַנרײַך האָט אַרײַנגעשטעלט אין זײַן לערנבוך College Yiddish, וואָס די ערשטע אויפֿלאַגע איז אַרויס אין יאָר 1949:

יוסף: וואָס טוט דײַן שוועסטערקינד אין ישׂראל?

משה: מײַן שוועסטערקינד גייט אין שול. ער קען גוט העברעיִש און ייִדיש.

אַזוי האָט דער מצבֿ אויסגעזען אין די סוף 1940ער יאָרן. איך מיין, פֿאַרשטייט זיך, ניט אַזוי דעם מצבֿ אין ישׁראל גופֿא, ווי דעם מצבֿ פֿון האָפֿענונגען, פֿאַרבונדן מיט ישׂראל.