דאָס עשירות פֿונעם גערעדטן ייִדיש אין זינגלידער

The Richness of Spoken Yiddish in Song

פֿון רעכטס: מאַרק וואַרשאַווסקי, זעליק באַרדיטשעווער, מרדכי געבירטיג און חיים־נחמן ביאַליק
פֿון רעכטס: מאַרק וואַרשאַווסקי, זעליק באַרדיטשעווער, מרדכי געבירטיג און חיים־נחמן ביאַליק

פֿון הערשל גלעזער

Published February 10, 2015, issue of March 06, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אײַזיק! מזיק!
די באָבע גייט אַ קאָזיק!
קיין עין־הרע, זעט נאָר, זעט,
ווי זי טופּעט און ווי זי גייט,
אוי, אַ שׂימחה, אוי, אַ פֿרייד —
די מיזינקע אויסגעגעבן!

מילא, קינדער אין די וויגן קענען דעם גראַם „זעט/גייט/פֿרייד“ — אַזוי איז אין כּמעט גאַנץ אוקראַיִנע, ווי אויך באַסאַראַביע, רומעניע, בוקעווינע, אַפֿילו מיזרח־גאַליציע. אָבער ווי זשע גראַמט מען „מזיק“ און „קאָזיק“? ס׳רובֿ זינגערס גראַמען דאָ נישט; בײַ איינעם איז אויסגעקומען צו הערן ס’וואָרט „קאָזיק“ מיט אַ פּתח, וואָס דאָס איז, ער זאָל מיר מוחל זײַן, אַן אַבסורד. ווי זשע דען? אין די שייכדיקע מקומות רעדט מען אַרויס „מזיק“ מיט אַ קמץ: „מאָזיק“. פּראָסט־פּשוט.

דאָס זעלביקע צו הערן וועגן וואַרשאַווסקיס „דאָס פֿריילעכע שנײַדערל“, וואָס מיר קענען הײַנט אונטערן נאָמען „די יום־טובֿדיקע טעג“:

צו די פֿיש האָב איך גאָר קיין טענה
זענען גוט געפֿעפֿערט און געזאַלצן
אַז מע נעמט זיי אין מויל — לעבן זאָל חנה!
ווערן זיי אין מויל צעשמאָלצן.

ווי זשע גראַמט מען „געזאַלצן“ און „געשמאָלצן“? יאָ — מע רעדט אַרויס „געזאַלצן“ מיט אַ קמץ.