ייִדישע לינגװיסטן װעגן פּראָפֿ’ שיקל פֿישמאַן ע״ה

Jewish Linguists Reflect on Professor Joshua Fishman

פֿון איציק בלימאַן

Published March 08, 2015, issue of April 03, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

שׂרה בונין בן־אור, אַסאָציִיִרטער פּראָפֿעסאָר פֿון הײַנטצײַטיקע ייִדישע לימודים, היברו־יוניאָן־קאָלעדזש, לאָס־אַנדזשעלעס

איך האָב געהאַט די זכיה זיך צו לערנען בײַ שיקלען אין די 1990ער יאָרן אין סטענפֿאָרד־אוניװערסיטעט, װוּ ער האָט פֿאַרבראַכט אײן אַקאַדעמישן זמן יעדעס יאָר. ער און זײַן װײַב פֿלעגן פֿאַרבעטן גראַדויִר־סטודענטן צו זיך אין דער הײם, װוּ די שמועסן זענען אָפֿט מאָל פֿאָרגעקומען אױף ייִדיש.

איך קען זיך נישט אױסמאָלן דאָס פֿעלד פֿון ייִדישע שפּראַכן אָן שיקל פֿישמאַנס װאָגיקע אױפֿטוען. זײַן שרײַבן און זײַן אַרבעט װי אַ רעדאַקטאָר, בפֿרט אין די 1980ער, האָבן פֿעסטגעשטעלט די סאַמע עקסיסטענץ פֿונעם פֿעלד און צוגעגעבן דעם װיכטיקן פֿאָקוס אױף דער שפּראַך־סאָציאָלאָגיע. כּמעט אין יעדן אַרטיקל װאָס איך שרײַב, דערמאָן איך פֿישמאַנס אַ װערק. װען איך האָב רעדאַקטירט, צוזאַמען מיט צבֿי סדנען, אַ ספּעציעלן נומער פֿונעם זשורנאַל „שפּראַך און קאָמוניקאַציע” װעגן ייִדישע שפּראַכן אױף דער אינטערנעץ, האָבן מיר אים געװידמעט פֿישמאַנען, װי אַן אָנערקענונג פֿון זײַן צושטײַער צום פֿעלד און צו אונדזער דעפֿיניציע פֿון „ייִדישע שפּראַכן”.

צום גרױסן טײל האָב איך אים צו פֿאַרדאַנקען, װאָס איך װײס, װי אַ פֿאָרשער פֿון ייִדישע שפּראַכן בפֿרט און װי אַ פֿאָרשער בכלל. ער האָט מיך אױסגעלערנט װי צו שרײַבן פּרעציז. ער האָט מיך אױך געלערנט, אַז אַ טעאָרעטיש אָריענטירטע שטודיע פֿון ייִדיש און אַנדערע ייִדישע שפּראַכן קען דינען װי דער יסוד פֿון אַ ברײטערער פֿאָרשונג װעגן שפּראַך און געזעלשאַפֿט.

צום סוף, װיל איך דערצײלן בלױז אײן אַנעקדאָט, טאַקע אין שײַכות מיטן איצטיקן סעזאָן. האַרט פֿאַר פּורים אין 1999, האָב איך שיקלען געבראַכט המן־טאַשן, װאָס איך האָב געהאַט אָפּגעבאַקן. זײַן רעאַקציע איז געװען, אַז שלח־מנות דאַרפֿן באַשטײן פֿון צװײ מינים עסן. יעדער מאָמענט מיט שיקלען איז געװען אַ געלעגנהײט זיך אױסצולערנען עפּעס נײַס. און אַזױ װעט זײַן װײַטער: יעדעס מאָל, װאָס איך װעל לײענען זײַנע אַן אַרבעט װאָס ער האָט אָנגעשריבן אָדער רעדאַקטירט, צי די װערק פֿון זײַנע סטודענטן. זאָל זײַן אָנדענק זײַן געבענטשט, און זאָל זײַן װערק װײַטער אינספּירירן.

מלכּה יעגער־דרור, סאָציאָלינגװיסט, אַריזאָנער אוניװערסיטעט

איך האָב זיך געטראָפֿן מיט אים נאָר אײן מאָל. ער איז געװען דער הױפּט־רעדנער אױף אַ װאָך־לאַנגיקער סעריע רעפֿעראַטן, װאָס דער אָפּטײל פֿון אַמעריקאַנער אינדיאַנער שטודיעס האָט אָרגאַניזירט. װי עס איז, איז מען צוגעקומען צו מיר און געבעטן, איך זאָל זײַן זיכער, אַז ער האָט װאָס צו עסן (צוליב כּשרות). איך בין בײַגעװען אױף יעדער לעקציע װאָס איך האָב נאָר געקענט. ער האָט װאַרעם געענטפֿערט אױף די פֿראַגעס, װאָס מע האָט אים געשטעלט, און האָט באַהאַנדלט יעדן „פֿרעגער” גלײַך אײדל, נישט װיכטיק צי ער איז געװען אַן אינדיאַנער פֿון רעזערװאַט, צי אַ באַקאַנטער לינגװיסטישער אַנטראָפּאָלאָג. ער און זײַן װײַב געלע זענען געװען גוטהאַרציקע מענטשן, נישט נאָר די צענטראַלע פֿאָרשער אױפֿן געביט פֿון שפּראַכן־דערהאַלטונג און שפּראַך־סאָציאָלאָגיע. זײ האָבן בײדע שטאַרק משפּיע געװען סײַ אױף די פֿאָרשער אין דעם אוניװעריסטעט, סײַ אױף דער פּאָליטיק פֿון דעם גרױסן אינדיאַנער רעזערװאַט.

מרים אײַזיקס, פֿאָרשער און לעקטאָר, װאַשינגטאָן, ד״ק

איך האָב באַזוכט שיקלען אין 1988. איך האָב געװאָלט זיך אומקערן צוריק צו דער אַקאַדעמישער אַרבעט נאָך אַ צײַט, װאָס איך האָב געאַרבעט אין דעם שטאָטישן אוניװערסיטעט און אין דעם שטאַטישן אוניװערסיטעט פֿון ניו־יאָרק. איך בין צוגעפֿאָרן אין בראָנקס און ער האָט מיר געגעבן עצות, סײַ פֿאַר מײַן פֿאָרש־אַרבעט און סײַ פּראַקטישע. עס איז געװען אַ גרױסע זאַך. איך האָב געלײענט און גענוצט זײַנע אַרטיקלען אין מײַן אײגענער פֿאָרש־אַרבעט אין ירושלים. ער איז געװען אַן אײדעלער און פֿײַנער מענטש. אײן מאָל איז געװען אין דזשאָרדזשטאַון־אוניװערסיטעט אַ לינגװיסטישע קאָנפֿערענץ װאָס איז דװקא פֿאָרגעקומען פּסח. איך און ער זענען געזעסן בײַ די יעזויִטן און געגעסן סאַלאַט מיט מצה.