קונסט און קולטור, מענטשן און געשעענישן

אַ פֿרומע קינסטלערין גייט איר אייגענעם וועג

Orthodox Artist on a Unique Journey

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

צווישן די כּלערליי צייכענונגען און מאָלערײַען, וואָס מדרש האָט געשאַפֿן במשך פֿון די יאָרן, זענען אויך פֿאַראַן פּרעכטיקע בילדער פֿון דער נאַקעטער מענטשלעכער פֿיגור. אויף דער פֿראַגע, צי זעט זי אַ סתּירה אין דעם וואָס אַ פֿרומע פֿרוי מאָלט אַזוינע בילדער, האָט זי געענטפֿערט: „פֿאַרקערט, ווען איך מאָל אַ נאַקעטע פֿיגור אינעם ריכטיקן קאָנטעקסט, דערנענטערט עס מיך צו גאָט. ווען מע זעט די קאָמפּלעקסיטעט פֿונעם בן־אָדם, די אַנאַטאָמיע, די הויט, אַלע שיכטן וואָס באַטרעפֿן דעם מענטשן, זעט מען די פּערפֿעקטקייט פֿון גאָטס באַשאַף.‟

פֿון דעסטוועגן, קאָן עס שאַפֿן פּריקרע מאָמענטן. איין מאָל, זיצנדיק אין קלאַס אין „בית־יעקבֿ‟, איז אירס אַ צייכענונג פֿון אַ נאַקעטער פֿיגור אַרויסגעפֿאַלן פֿון העפֿט. די לערערין, אַ פֿרומע פֿרוי אין די זעכציקער, האָט אויפֿגעהויבן דאָס בילד און מיט ביטול געמורמלט: „אוי! זייער מאָדנע!‟ און עס איר תּיכּף אומגעקערט. „אַלע מיידלעך האָבן דאָס דערזען און כ׳האָב זיך שטאַרק פֿאַרשעמט,‟ האָט מדרש געזאָגט.

שפּעטער אָבער, ווען זי האָט זיך געלערנט אין דער פֿרומער קונסטשול, האָט מען זיך באַצויגן צו אירע נאַקעטע פֿיגורן גאָר אַנדערש. בעת די צוגרייטונגען פֿאַר דער סוף־יאָריקער אויסשטעלונג, האָט דער ראָש־ישיבֿה אָנגעקוקט יעלס נאַקעטע פֿיגורן, און נאָך אַ רגע דערקלערט: „מיך אַרט נישט, אַז מע זאָל די בילדער אַרײַננעמען אין דער אויסשטעלונג, אָבער מיר וועלן זיי מוזן אויפֿהענגען אין אַ באַזונדערן צימער, וווּ נאָר פֿרויען קאָנען אַהין אַרײַן. דאָס וועט אויך געבן די פֿרויען אַ מעגלעכקייט אַליין צו באַשליסן, צי זיי ווילן עס זען, צי נישט.‟

„זײַן פּסק איז מיר געפֿעלן געוואָרן, ווײַל ס׳איז נישט געווען שוואַרץ און ווײַס,‟ האָט יעל געזאָגט. איינע פֿון די זאַכן, וואָס זי האָט זיך טאַקע געלערנט איז, אַז דאָס שאַפֿן סקולפּטורן פֿון נאַקעטע פֿיגורן איז קעגן דער הלכה, אָבער דאָס צייכענען אָדער מאָלן זיי — נישט.

אַחוץ איר ליבשאַפֿט צו לערנען תּורה, פֿילט מדרש אויך אַ נאָענטשאַפֿט מיט דער ייִדישער שפּראַך, וואָס זי האָט געהערט בײַ דער עלטער־באָבען. זי האָט שוין עטלעכע מאָל באַזוכט „ייִדיש־פֿאַרם‟ און זאָגט, אַז זי וויל זיך שטאַרק אויסלערנען די שפּראַך. איר מאַמע, ד״ר אַנעט פּיער, איז אַליין אַ קינסטלערין און אַ ליבהאָבער פֿון ייִדיש, און האָט מיט עטלעכע יאָר צוריק געהאַט אַן אויסשטעלונג אין מעקסיקע, „די ייִדישע לאָטעריע‟, וואָס האָט געשילדערט אַ ריזיקע לאָטאָ־שפּיל פֿון וועלטסווערטלעך אויף ייִדיש.

„אין איין שול ווי איך האָב זיך געלערנט, ׳יבֿנה׳, אין מעקסיקע, האָב איך גענומען אַ פֿאָרמעלן ייִדיש־קלאַס, אָבער צום באַדויערן, האָב איך זיך ווייניק אויסגעלערנט,‟ האָט מרדש געזאָגט. איר בחור, וואָס האָט ווי אַ קינד אימיגרירט מיט זײַן משפּחה פֿון אוקראַיִנע, קען יאָ פֿליסיק ייִדיש, ווײַל טאַטע־מאַמע האָבן אים געשיקט אין אַ באָבאָווער ישיבֿה. ביזן הײַנטיקן טאָג, ווען ער פֿאַרברענגט מיט זײַנע רוסיש־רעדנדיקע פֿרײַנד פֿון דער ישיבֿה, רעדן זיי צווישן זיך מער ייִדיש ווי רוסיש.