וואָס איז ייִדישלעך אינעם „סטאַר־טרעק‟?

What‘s Jewish About Star Trek?

לענאַרד נימוי, אין דער ראָלע פֿונעם וווּלקאַנער ספּאָק, ווינטשט ברכה־והצלחה מיט אַ מין „ברכּת־כּהנים‟.
Courtesy of memory-alpha.org
לענאַרד נימוי, אין דער ראָלע פֿונעם וווּלקאַנער ספּאָק, ווינטשט ברכה־והצלחה מיט אַ מין „ברכּת־כּהנים‟.

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published March 22, 2015, issue of April 17, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

נישט לאַנג צוריק, האָט אונדזער קאָרעספּאָנדענטקע מאַשאַ לעאָן פֿאַרעפֿנטלעכט אינעם Forward אירע פּערזענלעכע זכרונות וועגן נימוי. צוליב זײַן פּערזענלעכער טעטיקייט, שילדערט זי אים ווי אַ „וווּלקאַנער ייִדישיסט‟. דער אַקטיאָר האָט זיך טאַקע אַקטיוו באַטייליקט אין ייִדיש־אונטערנעמונגען.

נימוי איז געבוירן געוואָרן אין אַ ייִדיש־רעדנדיקער אימיגראַנטישער משפּחה פֿון זאַסלאַוו, אוקראַיִנע. אין מנחם דאַומס און אורן רודאַווסקיס פֿילם וועגן די חסידים, דערציילט נימוי, ווי דער נאַראַטאָר, וועגן פֿאַרשיידענע חסידישע גרופּעס אין ניו־יאָרק. אינעם יאָר 2002, האָט ער אַרויסגעגעבן זײַן בוך „שכינה‟, וווּ עראָטישע פֿאָטאָגראַפֿיעס פֿון פֿרויען ווערן רעפּרעזענטירט ווי אַנטפּלעקלונגען פֿון דער געטלעכער ווײַבלעכקייט. אַ טייל מאָדעלן טראָגן טלית און תּפֿילין אויפֿן נאַקעטן גוף.

אין איינעם פֿון די פֿריִיִקע עפּיזאָדן פֿונעם „סטאַר־טרעק‟ ווערט געוויזן אַ פּלאַנעט, וווּ עס הערשט אַן עכטער נאַציזם, מיט האַקנקרייצן און אַן אייגענעם מין הילטער. אין דער זעלבער שטערן־סיסטעם איז פֿאַראַן אַן אַנדער כּמו־ייִדישע פֿרידלעכע פּלאַנעט מיטן נאָמען זיִאָן; די נאַציס פּלאַנירן אומצוברענגען אַלע תּושבֿים פֿונעם דאָזיקן פּלאַנעט. די שיף „ענטערפּרײַז‟, בראָש מיטן קאַפּיטאַן קערק, קומט באַצײַטנס צו הילף און שטעלט אָפּ דעם חורבן. דער רמז פֿונעם עפּיזאָד איז אַזוי קלאָר, אַז ביז די 1990ער יאָר האָט מען עס נישט דערלאָזט אויף דער דײַטשישער טעלעוויזיע, ווײַל אין דײַטשלאַנד טאָר מען נישט, על־פּי געזעץ, ווײַזן פֿאַרווײַל־פֿילמען מיט די נאַציס.

ספּאָק באַפֿרײַט זיך פֿון אַ נאַצי־תּפֿיסה און העלפֿן צו ראַטעווען אַ כּמו־ייִדישן פּלאַנעט
Courtesy of memory-alpha.org
ספּאָק באַפֿרײַט זיך פֿון אַ נאַצי־תּפֿיסה און העלפֿן צו ראַטעווען אַ כּמו־ייִדישן פּלאַנעט

צוליב אַזעלכע עלעמענטן, טראַכטן אַ טייל אַמעריקאַנער ייִדן, אַז דער „סטאַר־טרעק‟ האָט בעצם אַ ייִדישן טעם אָדער איז באַגרינדעט אויף ייִדישע ווערטן. ס׳איז טאַקע נישט קיין חידוש, אַז אין דער קינאָ־פּראָדוקציע פֿון האָליוווּד, וווּ עס אַרבעטן אַ סך ייִדן, טרעפֿן זיך פֿאַרשיידענע סימנים פֿון ייִדישקייט. די צײַטונג „האָרץ‟ האָט מיט צוויי וואָכן צוריק אויך פֿאַרעפֿנטלעכט אַן אַרטיקל פֿון נתן אַברמס, לויט וועכלן נימוי און אַ צאָל אַנדערע יחידים האָבן, כּלומרשט, אָנגעפֿילט דעם „סטאַר־טרעק‟ מיט דער „באַהאַלטענער ייִדישקייט‟.

בלי־שום־ספֿק, בלײַבט דער „סטאַר־טרעק‟ אַ מײַסטער־ווערק פֿון וויסנשאַפֿטלעכער פֿאַנטאַסטיק. אין הונדערטער עפּיזאָדן, פֿילמירט פֿון 1966 ביז 2005, ווערן באַטראַכט כּלערליי טעמעס, וואָס מע קאָן אויך באַקוקן פֿון דער ייִדישער פּערספּעקטיוו. פֿונדעסטוועגן, אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, לײַדט דער סעריאַל אויך פֿון טיפֿע אידעאָלאָגישע חסרונות.