קבלה־מעדיטאַציעס אינעם סאַטמאַרער ייִדישלאַנד

Kabbalah Meditations in Satmar Yiddishland

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published March 27, 2015, issue of April 17, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

מיט צוויי יאָר צוריק, האָט דער מחבר פֿון די שורות דערציילט וועגן גאָר אַ וויכטיקן אַספּעקט פֿון דער סאַטמאַרער קהילה, וואָס ווערט אינגאַנצן איגנאָרירט אין דער ברייטער פּרעסע. פֿאַקטיש, האָט זיך דעם סאַטמאַרער רבין אײַנגעגעבן צו שאַפֿן אַ נײַעם מין ייִדישלאַנד אין אַמעריקע, אויף די רויִנען פֿון דער פֿאַרטיליקטער מיזרח־אייראָפּעיִשער שטעטלדיקער ייִדישקייט.

סאַטמאַר איז די גרעסטע חסידישע קהילה, וואָס שטייט אין שפּיץ פֿון אַ גאַנצער ריי אַנדערע „סאַטעליט‟־קהילות — דער עיקר, פֿונעם אונגערישן און גאַליציאַנער אָפּשטאַם. דער ניו־יאָרקער פּראָפֿעסאָר־סאָציאָלאָג שמואל היילמאַן האָט אינעם יאָר 2006 זיך משער געווען, אַז אין דער וועלט זענען פֿאַראַן בערך 120,000 סאַטמאַרער חסידים. ווי באַלד די דאָזיקע גרופּע האַלט אין איין וואַקסן מיט אַ פֿענאָמענאַלער גיכקייט, איז זייער צאָל זינט דעמאָלט זיכער ממשותדיק געשטיגן. דער סאַטמאַרער רבי האָט אײַנגעפֿירט אַן אייגענע שאַרפֿע שפּראַך־אידעאָלאָגיע, לויט וועלכער ייִדן מוזן רעדן דווקא אויף ייִדיש, און אַז דער מאָדערנער העברעיִש איז אַ געפֿערלעך טרייפֿענע שפּראַך, אַ פֿאַרקריפּלטער היפּוך פֿונעם קלאַסישן לשון־קודש.

אַזאַ כּמו־ייִדישיסטישע אידעאָלאָגיע האָט שטאַרק אויסגענומען, ווי מע זעט הײַנט אינעם ניו־יאָרקער מעטראָ, וווּ אויף אַ צאָל סטאַנציעס קאָן מען אויסקלײַבן ייִדיש, ווען מע קוועטשט די קנעפּלעך אויף דער בילעט־מאַשין, און אַפֿילו אין די אָרטיקע געריכטן קאָן מען פֿאָדערן צו ברענגען אַן איבערזעצער פֿון ייִדיש. די סאַטמאַרער פֿירן אָן מיט אַ ריזיקער אינדוסטריע פֿון ייִדישע צײַטונגען, ביכער, זשורנאַלן, קינדער־שפּילערײַען און אַנדערע חפֿצים. צוליב דער דאָזיקער קהילה, ווערט הײַנט אַפֿילו אויף די כינעזישע פֿאַבריקן פּראָדוצירט סחורה מיט אויפֿשריפֿטן אויף ייִדיש.

אַחוץ אַזעלכע וויכטיקע פּראַגמאַטישע אַספּעקטן, מוז מען זיך דערמאָנען, אַז אַלע הײַנטיקע חסידישע באַוועגונגען זענען היסטאָריש פֿאַרבונדן מיט די טיף־רוחניותדיקע תּורה־אַנטפּלעקונגען פֿונעם בעל־שם־טובֿ, בעצם באַגרינגעט אויף קבלה.

די לייענער פֿון מײַנע אַרטיקלען ווייסן, אַז קבלה און סודות פֿונעם מענטשלעכן באַוווּסטזײַן איז איינע פֿון מײַנע שטענדיקע טעמעס פֿון פֿאָרשונגען. אַ צאָל סאַטמאַרער לייענער פֿון מײַנע אַרטיקלען חידושן זיך, פֿאַרוואָס אינטערעסיר איך זיך מיט אַזעלכע ענינים?

מײַן פּערזענלעכער אינטערעס צו פֿרומקייט האָט זיך אָנגעהויבן דווקא פֿון קבלה. זײַענדיק אַ שול־קינד, האָב איך שוין געשריבן לידער אויף ייִדיש און געשטרעבט נישט עסן קיין פֿלייש צוליב אַ קאָמבינאַציע פֿון כּשרות און וועגעטאַרישקייט. דעמאָלט, אָנהייב 1990ער יאָרן, זענען די פּאָליצעס פֿון רוסישע ביכער־קראָמען געווען פֿול מיט כּלערליי מיסטישע און „פּאַראַנאָרמאַלע‟ מאַטעריאַלן, וואָס איך האָב כּסדר געלייענט מיט פֿאַרגעניגן.

ווען איך האָב זיך באַקענט מיט „תּניא‟, דער עיקר־ספֿר פֿונעם ליובאַוויטשער חסידות, מיט רוסישע איבערזעצונגען פֿונעם „זוהר‟, בראָשורן וועגן רבי נחמן בראַצלעווער און אַנדערע ביכער וועגן חסידות און קבלה, האָב איך קלאָר פֿאַרשטאַנען, אַז כּדי צו געפֿינען רוחניות, מוז מען נישט פֿאָרן קיין אינדיע אָדער טיבעט. בײַ ייִדן איז פֿאַראַן אַן אייגענע, גאָר טיפֿע טראַדיציע פֿון מיסטישע חכמות און מעדיטאַציעס. ממילא, האָב איך באַשלאָסן צו ווערן פֿרום, ווײַל קבלה אָן תּורה־ומיצוות, נוסח „ניו־איידזש‟, האָט פֿאַר מיר אויסגעזען בלויז ווי אַן אויבערפֿלעכלעכע און אומאויטענטישע שפּיל.