שמיטה ברענגט שפֿע פֿאַר פּאַלעסטינער פֿאַרמער

How Shmita Became a Boon for Palestinian Farmers


פֿון נעמי זעוועלאָף (Forward)

Published April 22, 2015, issue of May 15, 2015.

פֿונעם ישׂראלדיקן קאָנטראָל־פּונקט „אַל כאַמראַ‟, אינעם ירדן־טאָל, קען מען גוט זען די רויטע ערד אין די פֿאַרמען פֿונעם פּאַלעסטינער דאָרף פֿרוש־בייט־דאַדזשאַן. נישט געקוקט אויף דער געוויינטלעכער עטנישער, רעליגיעזער און געאָגראַפֿישער שפּאַנונג צווישן די פּאַלעסטינער און די ישׂראלים, קומט אויף יענע פֿאַרמען פֿאָר, זינט אָקטאָבער אָן, אַ יאָר־לאַנגע טראַנזאַקציע צווישן די פּאַלעסטינער פֿאַרמער און חרדישע ייִדן.

די סיבה פֿאַר דעם משׂא־ומתן איז, אַז דאָס איצטיקע ייִדישע יאָר לויטן לוח — 5775 — איז אַ שמיטה־יאָר. לויט דער תּורה, מוזן ייִדישע פֿאַרמער אין ארץ־ישׂראל יעדע זיבן יאָר אָפּלאָזן זייער ערדאַרבעט במשך פֿונעם גאַנצן יאָר. דאָס זיבעטע יאָר פֿון רו שפּיגלט אָפּ די ייִדישע אַרבעט־וואָך, וואָס ענדיקט זיך אויך מיט אַ טאָג פֿון רו.

ס׳רובֿ ייִדן אין ישׂראל האָבן שוין געפֿונען אַן אויסוועג, זיך אַרויסצודרייען פֿון אַזאַ שוועריקייט. בײַם אָנהייב פֿונעם 20סטן יאָרהונדערט האָט דער ציוניסטישער רבֿ אַבֿרהם־יצחק קוק געפּסקנט, אַז די ייִדישע פֿאַרמער קענען „פֿאַרקויפֿן‟ זייער אייגנטום צו די נישט־ייִדן אויפֿן יאָר, און דערנאָך צוריקבאַקומען. דער אויסוועג, וואָס הייסט אַ היתּר מכירה, טוט מען ביזן הײַנטיקן טאָג אין ישׂראל. הײַיאָר האָבן טויזנטער ישׂראלדיקע פֿאַרמער פֿאַרקויפֿט זייער אייגנטום צו דער רעגירונג, וואָס האָט עס דערנאָך פֿאַרקויפֿט צו אַ 25־יאָריקן עולה, דזשאָרדזש שטרײַכמאַן, און דערבײַ געמאַכט אים פֿאַר איינעם פֿון די גרעסטע ערד־פֿאַרמאָגער אין ישׂראל — אָבער בלויז אויף איין יאָר. הגם שטרײַכמאַן שטאַמט פֿון ייִדן, איז ער נישט קיין ייִד לויטן דין.

דרור משה קאַסוטאָ און זײַנע זין קויפֿן אײַן ערדפּראָדוקטן, וואָס קומען אָן פֿון עזה, אויף אַ ירושלימער מאַרק
דרור משה קאַסוטאָ און זײַנע זין קויפֿן אײַן ערדפּראָדוקטן, וואָס קומען אָן פֿון עזה, אויף אַ ירושלימער מאַרק

אַ דאַנק שטרײַכמאַנען, מעגן די ייִדישע פֿאַרם־אַרבעטער אין ישׂראל ווײַטער באַאַרבעטן די ערד בעת דעם שמיטה־יאָר. אָבער געוויסע זאַכן, ווי פֿאַרפֿלאַנצן זוימען, טאָרן זיי נישט. אַזאַ אַרבעט טוען די אויסלענדישע אַרבעטער, וועלכע באַטרעפֿן הײַנט סײַ־ווי דעם גרעסטן חלק פֿון די פֿאַרם־אַרבעטער אין ישׂראל.

בײַ די חרדים זענען די „היתּר־מכירה‟־פֿאַרמען אַ לעגאַלע פֿיקציע, וואָס נעמט נישט טאַקע אַרויס די פֿאַרמען פֿון ייִדישע הענט. זיי טענהן, אַז אויב דער פֿאַרקויף פֿון די פֿאַרמען איז טאַקע באַצייכנט ווי אַ לעגאַלע טראַנזאַקציע, איז עס אַ חטא מדאורײַתא — אַ זינד, וואָס איז בולט אָנגעשריבן אין דער תּורה: מע טאָר נישט פֿאַרקויפֿן ייִדישע ערד אין ישׂראל צו נישט־ייִדן.

בײַ די פּאַלעסטינער איז שמיטה, אַוודאי, אַ גרויסע שפֿע. „ס׳איז אַ גוטע געלעגנהייט צו פֿאַרקויפֿן די פּראָדוקטן מיט אַ הויכן פּרײַז,‟ האָט באַמערקט נאַסרי כאַדזש מאָהאַמעד, אַ שותּף פֿון איינער פֿון די גרעסטע פֿאַרמען אין פֿרוש־בייט־דאַדזשאַן.

דער מצבֿ רופֿט אַרויס כּעס בײַ געוויסע ישׂראלים פֿונעם רעכט־נאַציאָנאַלן לאַגער. דער קאָמענטאַטאָר דוד ווײַנבערג האָט הײַיאָר געשריבן אַן אַרטיקל סײַ אינעם „דזשערוסאַלעם פּאָסט‟, סײַ אין „ישׂראל היום‟, וואָס האָט שטאַרק קריטיקירט די שריט פֿון די חרדישע ייִדן. „דאָס פֿאַרלאָזן זיך אויף אַראַבישע ערדפּראָדוקטן איז נישט רעאַליסטיש, און נישט דערטרעגלעך — צוליב געזונט־, נאַציאָנאַלע און רעליגיעזע סיבות,‟ האָט ווײַנבערג געשריבן.