דניאל שפּערבער: דער מנהיג פֿון מינהג

Daniel Sperber: The Expert in Jewish Customs

הרבֿ דניאל שפּערבער
הרבֿ דניאל שפּערבער

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published May 06, 2015, issue of May 29, 2015.

הרבֿ דניאל שפּערבער האָט זיך אָפּגעגעבן יאָרן לאַנג מיט אויספֿאָרשן ייִדישע מינהגים און ווערט הײַנט פֿאַררעכנט ווי דער גרעסטער מומחה אויף דעם פֿעלד. ער איז געבוירן געוואָרן אין גרויס־בריטאַניע און איז שוין לאַנגע יאָרן דער רבֿ פֿון אַ שיל אין דער אַלטער שטאָט פֿון ירושלים. ער איז אויך פּראָפֿעסאָר פֿון תּלמודישע שטודיעס אין בר־אילן אוניווערסיטעט און האָט באַקומען דעם ישׂראל־פּריז אין 1992 פֿאַר זײַן וויסנשאַפֿט.

דער ערשטער באַנד פֿון „מינהגי ישׂראל‟, זײַן „מאַגנום־אָפּוס‟ איז אַרויס אין העברעיִש אין ירושלים אין 1989, און דער אַכטער, און לעצטער, הייסט The Jewish Life Cycle. דאָס בוך באַטראַכט די וויכטיקסטע מאָמענטן אינעם לעבן פֿון אַ ייִד — זײַן געבוירן ווערן, דאָס חתונה האָבן, און דאָס שטאַרבן. אין אַ פֿריִערדיקן בוך, איבערגעזעצט אויף ענגליש, האָט ער אויסגעקליבן זײַנע פֿאָרשונגען מכּוח די ימים־טובֿים.

איידער מע ווערט געבוירן, דאַרף מען קודם טאָן אַלץ, וואָס מע קען צו פֿאַרזיכערן, אַז די פֿרוי זאָל טראָגן. בײַ טייל מאַראָקאַנער ייִדן האָט אַ פֿרוי, וואָס האָט געוואָלט האָבן אַ זכר, געשלונגען די ערלה נאָך אַ ברית. שפּאַרבער ווײַזט אָן אויף דער דאָרטיקער מוסולמענישער טראַדיציע, וואָס האָט משפּיע געווען אויף דער ייִדישער טראַדיציע; אָבער ער ברענגט אויך ציטאַטן פֿון תּוספֿות צו באַווײַזן, אַז אַזאַ גלייבעניש האָט מען שוין געהאַט בײַ ייִדן מיט הונדערטער יאָר פֿריִער. אַן אַנדער קאַפּיטל פֿאַרנעמט זיך מיט דער קשיא, צי אַ פֿרוי מעג מל זײַן אַ קינד — בײַ די פֿאַלאַשעס איז דאָס אָנגענומען, אָבער בײַ די אַנדערע ייִדן, נישט. פֿון דעסטוועגן, האָבן די למדנים געשריבן וועגן דעם ענין שוין מער ווי טויזנט יאָר.

אין דער צפֿון־אַפֿריקאַנער קהילה האָט מען זיך געהיט נישט צו ברענגען דאָס נײַ־געבוירן קינד אויף דער לבֿנה־שײַן, דאָס ליכט זאָל נישט שאַטן דעם קינד. מע האָט אויך געגלייבט, אַז אויב די פֿרוי, וואָס גייט צו קינד טראָגט אַ שליסל אַרום דעם האַלדז, וועט דאָס העלפֿן דעם קינד לײַכט אַרויס פֿון דער טראַכט. דאָס איז אַ משל פֿון „סימפּאַטישן כּישוף‟ ווײַל די מאַגישע „לאָגיק‟ האַלט, אַז אַזוי ווי דער שליסל עפֿנט די טיר צי אַ טויער, וועט ער אויך עפֿענען די טראַכט.

אינעם ייִדישן פֿאָלקסגלייבן האָט מען אויך געהאַלטן, אַז געוויסע אָביעקטן, וואָס שפּילן אַ וויכטיקע ראָלע אין די ייִדישע טראַדיציעס, האָבן אַ מאַגישן כּוח צו העלפֿן דער טראָגעדיקער פֿרוי — דער אַפֿיקומן, דער פּיטום פֿונעם אתרוג און אַ כּפּרה — בײַ די קורדישע ייִדן שלאָגט מען אַ האָן־כּפּרה, מע זאָל האָבן אַ זון, און מע שלאָגט אַ הון, זי זאָל העלפֿן דער פֿרוי גיין צו קינד.