אַפּיקורסות רײַסט זיך אַרײַן אין גוייִשע שטיבער

Heresy Overruns Chirstian Homes

דער קאַטוילישער קאַטעדראַל פֿונעם הייליקן פּאַטריק אין ניו־יאָרק — מיט ווייניק מתפּללים
Getty Images
דער קאַטוילישער קאַטעדראַל פֿונעם הייליקן פּאַטריק אין ניו־יאָרק — מיט ווייניק מתפּללים

פֿון לייזער בורקאָ

Published May 17, 2015, issue of June 12, 2015.

די וועלט זאָגט: ווי עס קריסטלט זיך, אַזוי ייִדלט זיך. און אַזוי פֿירט זיך טאַקע, אַז אין משך פֿון אונדזער געשיכטע זײַנען די ייִדן נאָכגעגאַנגען די קריסטן אין אַ סך זאַכן, געוויינטלעך מיט אַ קליינער אָדער אַ גרויסער פֿאַרשפּעטיקונג. די קריסטן האָבן געהאַט זייער רעפֿאָרמאַציע אינעם 16טן י”ה, און די ייִדן — אין 19טן י”ה. די מערבֿ־אייראָפּעיִשע קריסטן זײַנען פֿאַרכאַפּט געוואָרן מיטן נאַציאָנאַליזם צום אָנהייב 19טן יאָרהונדערט, און די ייִדן — צום סוף. דעריבער איז אַ סבֿרא, אַז די זעלביקע סאָציאַלע פּראָצעסן, וואָס קומען פֿאָר בײַ די קריסטן, וועלן אויך, סוף־כּל־סוף, פֿאָרקומען בײַ אונדז.

לויט דער איצטיקער אויספֿאָרשונג פֿונעם „פּיו‟־פֿאָרשונג־צענטער, געפֿינען זיך די אַמעריקאַנער ייִדן אין אַ היפּש בעסערער לאַגע ווי די קריסטן. פֿון 2007 ביז 2014 איז דער פּראָצענט ייִדן אין לאַנד אַרויף אַ ביסל, פֿון 1.7% אויף 1.9% — ניט געקוקט אויף די אַלע שוואַרצע נבֿואות פֿון אונדזערע כּלל־טוער, אַז די ייִדן האַלטן דאָ אין פֿאַרשווינדן. די ייִדן בלײַבן די רײַכסטע רעליגיעזע גרופּע: גאַנצע 44% פֿון ייִדישע משפּחות פֿאַרדינען איבער 100,000$ אַ יאָר, בשעת דער פּראָצענט בײַ די קאַטאָליקן איז בלויז 19%, און בײַ די עוואַנגעלישע פּראָטעסטאַנטן — בלויז 14%. די ייִדן זײַנען אויך פֿון די סאַמע געבילדעטע, מיטן אויסנאַם פֿון די הינדוסן: 77% פֿון די דערוואַקסענע הינדוסן באַקומען אַן אוניווערסיטעט־דיפּלאָם, און בײַ ייִדן — 59%. אָבער בײַ די קאַטאָליקן איז עס בלויז 26%, און בײַ די עוואַנגעלישע — 21%. אויב מע האָט טויזנטער יאָרן געדאַנקט דעם אייבערשטן שלא עשׂני גוי, ווייסט מען איצט פֿאַר וואָס.

אונדזערע כּלל־טוער זאָרגן זיך כּסדר וועגן דעם „שטילן חורבן‟ פֿון געמישטע חתונות און וועגן דעם (רעלאַטיוו קליינעם) פּראָצענט פֿרומע יונגע־לײַט, וואָס גייען אַראָפּ פֿון דרך. אָבער בײַ די קריסטן איז דער „חורבן‟ גאָרניט אַזוי שטיל: מיליאָנען מענטשן לאָזן איבער דעם גלויבן פֿון זייערע אָבֿות און ווערן פּשוט — גויים. בײַ די ליבעראַלע פּראָטעסטאַנטן זײַנען פֿינף מיליאָן אַוועק פֿון דער רעליגיע אין משך פֿון די לעצטע זיבן יאָר, בײַ די קאַטאָליקן — אַן ערך דרײַ מיליאָן. אין דער קורצער צײַט איז דער פּראָצענט קריסטן אינעם גאַנצן לאַנד געפֿאַלן מיט כּמעט אַכט פּראָצענט, פֿון 78.4% אין 2007 אויף 70.6 אין 2014.

עס זעט אויס, ווי דער טעמפּאָ פֿון סעקולאַריזאַציע פֿאַרגיכערט זיך. אין מײַן דור, די אַזוי־גערופֿענע „גענעראַציע X‟, וואָס זיי זײַנען געבוירן געוואָרן צווישן 1965 און 1980, האָבן 23% ניט קיין רעליגיעזע אַפֿיליאַציע, אָבער דער ייִנגערער דור, די „מילעניאַלן‟, בײַ זיי איז די צאָל שוין 34% אָדער 36% — וואָס ייִנגער, אַלץ מער. בײַ די ייִנגערע דערוואַקסענע, אין עלטער פֿון 18־29, זײַנען הײַנט בלויז 55% געבליבן קריסטן, אַזוי אַז מע קען שוין אַרויסקוקן אויף דעם, אַז אַמעריקע וועט אין עטלעכע צענדליק יאָר אַרום ניט האָבן קיין קריסטלעכע מערהייט — מסתּמא צום ערשטן מאָל זינט דער אייראָפּעיִשער קאָלאָניזאַציע אין 17טן און 18טן יאָרהונדער.

די מאַפּע ווײַזט די קאָנצענטראַציע פֿון עוואַנגעלישע קריסטן אין די פֿאַרשיידענע אַמעריקאַנער שטאַטן
די מאַפּע ווײַזט די קאָנצענטראַציע פֿון עוואַנגעלישע קריסטן אין די פֿאַרשיידענע אַמעריקאַנער שטאַטן