ייִדישע טראַמווײַ־לידער: אַ נײַ קאָמפּאַקטל

Yiddish Streetcar Songs: A New CD


פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published June 02, 2015, issue of June 26, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

העלער שטאַמט פֿון לאָנדאָן און זײַן מאַמע האָט גערעדט ייִדיש, ווען זי איז אויפֿגעוואַקסן אין דער ייִדישער געגנט פֿון ווײַטטשעפּל. זי האָט נישט געוואָלט רעדן קיין ייִדיש מיט אים, אָבער ווען זי איז עלטער געוואָרן, האָט זי אים אויסגעלערנט אַ צאָל אויסדרוקן. זײַן טאַטע האָט געשטאַמט פֿון טשעכײַ און האָט אים אויסגעלערנט דײַטש. ווי אַ סטודענט אין קיימברידזשער אוניווערסיטעט, האָט ער אָנגעהויבן צו לייענען די ייִדישע ליטעראַטור, פּרץ און אַנדערע, און צו ביסלעך זיך אויסגעלערנט מאַמע־לשון.

צענדליקער יאָרן האָט העלער דיריגירט מיט אַ ייִדישן קהילה־כאָר אין טאָראָנטאָ, אין וועלכן ס׳רובֿ באַטייליקטע זענען געווען ייִדן פֿון דער שארית־הפּליטה. האָט ער ווײַטער זיך געלערנט ייִדיש פֿון זיי. מיטן טאָראָנטער פּאָעט פּרץ מיראַנסקי און דעם חזן לויס דאַנטאָ האָט ער ווײַטער פֿאַרטיפֿט זײַן ייִדיש־קענטעניש. העלער דערציילט, אַז „אין דער ייִדישער פּאָעזיע געפֿין איך אוצרות‟. ער איז פֿאַרבונדן מיטן „קאַנאַדער מוזיק־צענטער‟ און האָט בעת זײַן קאַריערע מיטגעאַרבעט מיט שלמה קאַרלעבאַך און מאַרווין האַמליש. זײַנע מוזיקאַלישע ווערק האָט מען פֿאָרגעשטעלט איבער אייראָפּע און קאַנאַדע. דאָס ווערק „טראַמווײַ־לידער‟ האָט באַקומען אַ פּרעמיע אין טאָראָנטאָ אין 2012.

וועגן דעם פּאָעט שמעון נעפּאָם איז נישטאָ קיין סך ביאָגראַפֿישע פּרטים. ער איז געבוירן געוואָרן אין אוקראַיִנע אין 1890 און האָט געאַרבעט ווי אַ טראַמווײַ־קאָנדוקטאָר אין טאָראָנטאָ מער ווי 20 יאָר. אין 1939 איז ער געשטאָרבן און אין זײַן לעצטער לידער־זאַמלונג „פֿון מײַנע טעג‟, וואָס איז אַרויס נאָכן טויט אין 1940, האָט ער אַ ציקל לידער „טראַמווײַ־לידער‟.

אין יענע טעג האָבן צוויי מענטשן געאַרבעט אויף יעדן טראַמווײַ — דער „מאָטאָרמאַן‟, וועלכער האָט געפֿירט דעם טראַמווײַ, און דער קאָנדוקטאָר, וועלכער האָט גענומען דאָס געלט פֿון די פּאַסאַזשירן, און אַן אויג געהאַלטן אויפֿן אייוועלע אין די קאַלטע טעג. נעפּאָמס לידער דריקן אויס די נודנעקייט, עלנטקייט ווי אויך די פֿיזישע שוועריקייט פֿון דער פּרנסה.