ייִדישע קולטור — אַן עפֿנטלעכער שמועס

Jewish Culture - An Open Discussion


פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published June 03, 2015, issue of June 26, 2015.

די טעמע, פֿאַרבונדן אַרום דער ייִדישער נאַציאָנאַלער קולטור שוועבט אין דער לופֿטן, און ווערט אָדער אויסגעמיטן, אָדער פֿאַרמינערט אינעם אַלגעמיינעם קאָנטעקסט פֿון ייִדישן לעבן אין פֿאַרשידענע לענדער; אָדער פֿאַרביטן מיט אַנדערע נייטראַלע באַגריפֿן און טערמינען.

האָבן מיר זיך געוואָנדן צו אַ ריי אָנגעזעענע ייִדישע פֿאָרשער צו אַנטוויקלען אַ דיסקוסיע אַרום דער דעפֿיניציע ווי „נאַציאָנאַלע קולטור בײַ ייִדן‟. צי קאָן די קולטור (ליטעראַטור) אויף דער לאַנדשפּראַך, נאָר אויף ייִדישע טעמעס דעפֿינירט ווערן ווי נאַציאָנאַל, צי ווי אַ טייל פֿון דער לאַנדקולטור (ליטעראַטור)? „צי קאָן מען דעפֿינירן די קולטור אויף ייִדיש ווי נאַציאָנאַלע ייִדישע קולטור‟?

מיר פֿאַרבעטן אונדזערע לייענער זיך צו באַטייליקן אין דעם אַקטועלן שמועס.

מיכאל קרוטיקאָוו האָט זיך ערשט אומגעקערט פֿון דער קאָנפֿערענץ אין ירושלים, וווּ ס׳זײַנען אין תּוך אַרומגערעדט געוואָרן פֿאַרשידענע אַספּעקטן פֿון אָט די וויכטיקע פֿראַגעס.

װען פֿאָרשער פֿון ייִדיש קומען זיך צונױף, קערט זיך זײער שמועס אַזױ אָדער אַנדערש צוריק צו דער אַלטער קשיא: צי איז ייִדיש אַ שפּראַך װי אַלע שפּראַכן, װאָס לאָזט זיך אױסלערנען און שטודירן מיט אַלגעמײנע פּעדאַגאָגישע און װיסשאַפֿטלעכע מיטלען, אָדער איז עס עפּעס אַ יוצא־דופֿן, אַ שפּראַך, װאָס, װי דער שרײַבער מיכה־יוסף בערדיטשעװסקי האָט געזאָגט, איז געגעבן געװאָרן דעם ייִדישן פֿאָלק אױף באַרג־סיני? די טרעפֿונג אין דעם ירושלימער אוניװערסיטעט, װאָס איז פֿאָרגעקומען סוף מײַ, איז ניט געװען קײן אױסנאַם. עס זײַנען אַפֿילו אױפֿגעפֿלאַקערט געוואָרן הײסע װיכּוחים, װאָס טרעפֿט זיך ניט אַזױ אָפֿט אױף אַקאַדעמישע קאָנפֿערענצן הײַנט־צו־טאָג.

איז אַקעגן װאָס זשע גײט עס? פֿון אײן זײַט, טענהט מען, אַז װעגן ייִדיש דאַרף מען שרײַבן, דער עיקר, אױף ייִדיש, אױב ניט, איז כאָטש אױף העברעיִש, װײַל װען מען שרײַבט אױף אַ לע״ז, מוז מען דערקלערן אַ סך פֿאַקטן און באַגריפֿן; און בכלל האָט עס ניט דעם ריכטיקן טעם. דער צד־שכּנגד האַלט, אַז אַזױ װי ענגליש איז געװאָרן אַ נײַ לאַטײַן, אַן אינטערנאַציאָנאַלע שפּראַך פֿון װיסנשאַפֿט, מוז מען בלית־ברירה שרײַבן אױף ענגליש, בפֿרט אױב מע װיל דערגרײכן אַ ברײטערן עולם, מחוץ די ייִדישיסטישע יחידי־סגולה. דערצו קאָן מען אױך צוגעבן, אַז ענגליש פֿאַרמאָגט אױך אַן אַנטװיקלטן אַנאַליטישן און טעאָרעטישן װאָקאַבולאַר, װאָס איז אָנגענומען צװישן די קולטור־פֿאָרשער אַרום דער גאַנצער װעלט.