אַנאַליז פֿון דער ייִדישיסטישער יוגנט אין אַמעריקע

A Study of Yiddishist Youth in the US

סענדי פֿאַקס (אין מיטן) מיט יעקבֿ־פּרץ־בלום (רעכטס), אַ שפּראַך־לערער אויף ייִדיש־פֿאַרם, און איינעם פֿון די מיט־גרינדער, נפֿתּלי איידלמאַן
סענדי פֿאַקס (אין מיטן) מיט יעקבֿ־פּרץ־בלום (רעכטס), אַ שפּראַך־לערער אויף ייִדיש־פֿאַרם, און איינעם פֿון די מיט־גרינדער, נפֿתּלי איידלמאַן

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published June 19, 2015, issue of July 10, 2015.
יוגנטרופֿניקעס אויף דער „ייִדיש־וואָך‟, 1987, אין סירקל־לאָדזש, ניו־יאָרק
יוגנטרופֿניקעס אויף דער „ייִדיש־וואָך‟, 1987, אין סירקל־לאָדזש, ניו־יאָרק

איינער פֿון די הויכפּונקטן פֿונעם וואָך־לאַנגן „קולטורפֿעסט‟ אין ניו־יאָרק די וואָך איז געווען דער סימפּאָזיום וועגן ייִדישן טעאַטער, שפּראַך און ליטעראַטור, אָרגאַניזירט פֿונעם „סקירבאָל אָפּטייל פֿון העברעיִשע און ייִדישע שטודיעס‟ אין ניו־יאָרקער אוניוורעסיטעט, דורך די פּראָפֿעסאָרן גענאַדי עסטרײַך און דוד ענגל.

צווישן די רעפֿעראַנטן האָט אויפֿגעטראָטן סענדי (סאָסיע) פֿאַקס, אַ גראַדויִר־סטודענטקע פֿון ייִדישער געשיכטע אין ניו־יאָרקער אוניווערסיטעט, מיט אַ טייל פֿון איר פֿאָרש־אַרבעט וועגן אַ טעמע, וואָס איז, דאַכט זיך, ביז איצט קיין מאָל נישט שטודירט געוואָרן: די ייִדישיסטישע יוגנט־באַוועגונג אין אַמעריקע.

שוין יאָרן לאַנג, וואָס די סאָציאָלאָגן קײַען איבער די זעלבע טעמעס אין שײַכות מיט די יונגע אַמעריקאַנער ייִדן: זייער צוגאַנג צו ישׂראל, פֿרומקייט, געמישטע חתונות… נאָר די יונגע ייִדן, וואָס פֿילן זיך נאָענט צו דער ייִדישער שפּראַך, וואָס נעמען ייִדיש־קורסן, זינגען ייִדישע לידער, און באַמיִען זיך אויפֿצוהאַלטן מאַמע־לשון אין זייער טאָג־טעגלעכן לעבן, האָבן די ייִדישע סאָציאָלאָגן און היסטאָריקער ביז איצט אין גאַנצן איגנאָרירט.

צום טייל, איז עס, אַוודאי, ווײַל די צאָל ייִדישיסטן איז אַ קליינע. פֿון דער אַנדערער זײַט, איז דער פֿאַקט אַליין, וואָס זיי באַמיִען זיך צו רעדן ייִדיש, נישט געקוקט אויף דעם וואָס ס׳רובֿ פֿון זייערע מיטצײַטלער זענען נישט פֿאַראינטערעסירט אין דעם, איז ווערט מע זאָל שטודירן די באַוועגונג.

פֿאַקס האָט דערציילט וועגן צוויי ייִדישיסטישע יוגנט־אָרגאַניזאַציעס אין אַמעריקע: „יוגנטרוף יוגנט פֿאַר ייִדיש‟, וואָס איז געשאַפֿן געוואָרן אין 1964, און „ייִדיש־פֿאַרם‟ — אין 2010. פֿונעם ערשטן בליק, זעען די צוויי גרופּעס אויס זייער ענלעך, ווײַל אין ביידע זענען די מיטגלידער אידעאָלאָגיש איבערגעגעבן דעם גערעדטן ייִדיש. אָבער דער אופֿן ווי אַזוי די „יוגנטרוף‟־מיטגלידער האָבן אין די ערשטע יאָרן געשריבן וועגן דעם, ווי אַזוי מע זאָל רעדן ייִדיש, און דער אופֿן אין וועלכן די „ייִדיש־פֿאַרם‟־באַטייליקטע רעדן ייִדיש הײַנט, שפּיגלען אָפּ גאָר אַנדערע מאָמענטן אין דער ייִדישער אַמעריקאַנער געשיכטע, האָט פֿאַקס באַמערקט.

אויפֿן ערשטן צוזאַמענפֿאָר פֿון „יוגנטרוף‟ אין 1964, למשל, האָבן די פֿירער דערקלערט, אַז זייער ציל איז צו ראַטעווען די ייִדישע שפּראַך פֿון „איינער פֿון די גרעסטע סכּנות‟ וואָס באַדראָט זי: „די טענדענץ צו רעדוצירן מאַמע־לשון צו אַ שפּראַך פֿון געזאַנג און פֿאָרמעלע רעציטאַציעס… מאַמע־לשון איז במשך פֿון די פֿאַרגאַנגענע 100 יאָר געווען דאָס שטיפֿקינד פֿונעם ייִדישן פֿאָלק: איגנאָרירט, דיסקרימינירט און גערודפֿט. ׳יוגנטרוף׳ מוז דאָס באַקעמפֿן.‟

דורך לייענקרײַזן, צוזאַמענפֿאָרן און דעם „יוגנטרוף‟־זשורנאַל, האָבן די פֿירער פֿון דער אָרגאַניזאַציע גערופֿן זייערע מיטגלידער צו רעדן און שרײַבן אַ קאָרעקטן ייִדיש, לויט די ייִוו״אָ סטאַנדאַרטן. זיי האָבן אַפֿילו פּיקיטירט די ביוראָען פֿונעם „פֿאָרווערטס‟ און „טאָג־מאָרגן זשורנאַל‟, דריקנדיק אויף זיי צו „מאָדערניזירן און סטאַנדאַרדיזירן זייער אויסלייג‟. דערצו האָט דער זשורנאַל געהאַט אַ רובריק, „אונדזער שפּראַכווינקל‟, וואָס האָט געמוטיקט די מיטגלידער צו פֿאַרבעסערן זייערע אייגענע שפּראַך־פֿעיִקייטן. צום גרויסן טייל, זענען די יונגע לײַט באַווירקט געוואָרן פֿון זייער גײַסטיקן מדריך — דער ייִדישער שפּראַכפֿאָרשער ד״ר מרדכי שעכטער, און אויך פֿונעם גרינדער פֿון ייִוו״אָ — מאַקס ווײַנרײַך.