צי האָט היטלער געוווּנען?

Did Hitler Win?

Collage by Karina Falb

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published July 08, 2015, issue of July 24, 2015.

מיט פֿינף יאָר צוריק אין מאה־שערים, איז מיר אויסגעקומען צו כאַפּן אַ שמועס מיט אַ סטאָלינער חסיד און זײַן זון פֿון זעקס אָדער זיבן יאָר. אין אַ קליינעם הויף, אַרומגערינגלט מיט קליינע שטיינערנע דירה־הײַזער, האָבן מיר געזוכט דעם וועג, פֿון וואַנען עס שטאַמען אונדזערע משפּחות, און ווי אַזוי זיי זענען אָנגעקומען אין אַמעריקע און ישׂראל. בעת איך און דער סטאָלינער חסיד האָבן גערעדט, האָט זײַן זון געקוקט אויף אונדז און געשוויגן, ביז מיר זענען געקומען צום מאָמענט, ווי אַזוי די סאָוועטן און די אַמעריקאַנער האָבן געוווּנען די מלחמה. דעמאָלט האָט דאָס ייִנגעלע פּלוצלינג אַ זאָג געטאָן: „איך ווייס ניט, ווער ס׳האָט געוווּנען די מלחמה, אָבער מיר ייִדן האָבן פֿאַרלוירן‟.

איך בין געווען פּשוט פֿאַרגאַפֿט פֿון זײַן באַמערקונג, ווײַל אַ גאַנץ לעבן האָב איך בלויז געהערט, ווי אַזוי די ייִדן האָבן דווקא מנצח געווען איבער היטלערן און אַז דאָס, וואָס ס׳איז נאָך אַלץ דאָ אַ ייִדיש לעבן הייסט, אַז די נאַציס האָבן דווקא פֿאַרשפּילט. צו הערן אַ פֿאַרקערטע דעה, אַפֿילו פֿון אַ קליין קינד, האָט בײַ מיר אויסגעזען ווי אַ שטיק אַפּיקורסות. נאָך אַ פּאָר טעג, אָבער, פֿון אַרומטראַכטן דעם ענין בין איך געקומען צום אויספֿיר, אַז דאָס חסידל איז געווען, צום טייל, גערעכט.

איך דערמאָן זיך איצט אינעם שמועס צוליב דעם, וואָס עס האָט זיך לעצטנס פֿאַרשפּרייט אַ „פּאָסט‟ אויף „פֿייסבוק‟ פֿון אַ זײַטל, געווידמעט די אינטערעסן פֿון די אייניקלעך פֿון דער שארית־הפּליטה, אין וועלכן ס׳איז געשטאַנען דער אָנזאָג, אַז „מיר ייִדן האָבן, סוף־כּל־סוף, מנצח געווען איבער היטלערן!‟. דער „פּאָסט‟ האָט איבערגעגעבן די ידיעה, אַז לויט אַן אָפּשאַצונג פֿונעם Jewish People Policy Institute וועט די באַפֿעלקערונג פֿון ייִדן איבער דער וועלט אָט-אָט דערגרייכן 16.6 מיליאָן נפֿשות צום ערשטן מאָל זינט 1939.

קודם, דאַרף איך, סײַ ווי אַ זשורנאַליסט און סײַ ווי אַ שטיקל היסטאָריקער דערצו, דערקלערן, אַז איך האָב אַליין אויסגעפֿאָרשט דעם ענין, און די ייִדישע באַפֿעלקערונג איז הײַנט נאָך אַלץ אַ סך ווייניקער ווי אין 1939. אויב מע שאַצט אָפּ די צאָל ייִדן אויפֿן זעלביקן שטייגער, לויט וועלכן מע האָט זי געציילט אין 1939, (דאָס הייסט, בלויז מענטשן וואָס האָבן ייִדישע עלטערן און אידענטיפֿיצירן זיך ווי ייִדן), וואָלט די איצטיקע ייִדישע באַפֿעלקערונג ניט געווען קיין 16.6 מיליאָן נפֿשות, נאָר אַרום 14 מיליאָן; אָבער דאָס איז באמת ניט שייך. מיר גייט ניט אָן די איצטיקע צאָל ייִדן, נאָר דאָס, וואָס מענטשן נעמען אַרויס פֿון דעם סימבאָלישן פֿאַקט, אַז די צאָל ייִדן איז כּלומרשט די זעלביקע ווי פֿאַרן חורבן.

וואָס מיינט עס, אַז די „ייִדן האָבן, סוף־כּל־סוף, מנצח געווען איבער היטלערן‟? אויב מיר מעסטן אַזאַ „נצחון‟ בלויז לויט דער צאָל ייִדן, וואָס זענען געווען אין 1939 און די צאָל וואָס לעבן הײַנט, וועלן מיר יאָ דערגרייכן אַזאַ „נצחון‟; אויב ניט אינעם קומענדיקן יאָר, איז זיכער אין די קומענדיקע 20 יאָר. אָבער בלויז אויף אַ ריין סטאַטיסטישן אופֿן פֿון מעסטן איז דאָס פֿאַלש: אין 1939 זענען בסך־הכּל געווען אויף דער וועלט 2.3 ביליאָן מענטשן, און די ייִדישע באַפֿעלקערונג האָט מיט זיך פֿאָרגעשטעלט 0.7% פֿון דער וועלט־באַפֿעלקערונג. הײַנט זענען דאָ אַרום 7.3 ביליאָן מענטשן און בלויז 0.2% פֿון דער וועלט־באַפֿעלקערונג באַשטייט פֿון ייִדן. אַנדערש געזאָגט, אויב מיר זענען זיך משער, אַז אָן דעם חורבן וואָלט די ייִדישע באַפֿעלקערונג זיך צעוואַקסן, מער־ווייניקער, לויט דער זעלביקער ראַטע ווי די וועלט־באַפֿעלקערונג בכלל, וואָלטן הײַנט געווען אַרום 51 מיליאָן ייִדן, די מערהייט אין מיזרח־אייראָפּע.