צי זענען משיחישע שטימונגען מסוכּן?

Is Messianism Necessarily Dangerous?

אַ משיחישע אויפֿשריפֿט אויף אַ מויער, וואָס צעטיילט די ייִדישע און פּאַלעסטינער ראַיאָנען פֿון חבֿרון
אַ משיחישע אויפֿשריפֿט אויף אַ מויער, וואָס צעטיילט די ייִדישע און פּאַלעסטינער ראַיאָנען פֿון חבֿרון

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published August 16, 2015, issue of September 04, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אַזוי צי אַזוי, איז כּדאַי זיך צו דערמאָנען, אַז בײַ ייִדן איז פֿאַראַן זייער אַ רײַכער אוצר פֿון משיחישע געדאַנקען, וואָס לאָזן זיך אָפּגעטײַטשט צו ווערן אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים. איין וויכטיקע סיבה פֿון חילוקי־דעות אַרום דעם דאָזיקן ענין שטאַמט פֿונעם באַקאַנטן תּלמודישן מחלוקת, צי די בוכשטעבלעכע הלכה וועט בלײַבן די זעלבע, אָדער זי וועט באַזײַטיקט ווערן מיט ריין גײַסטיקע ענינים.

דער רמב״ם האָט געהאַלטן, אַז משיח וועט צווינגען אַלע ייִדן מקיים צו זײַן אַלע מיצוות פֿון דער תּורה אין דער הײַנטיקער פֿאָרעם, און דערצו מאַכן זיכער, אַז אַלע פֿעלקער היטן אָפּ די זיבן מיצוות פֿון בני־נח, דעריבער שילדערט ער משיחן ווי אַ געוויינטלעכן בשׂר־ודם, אַ מין ייִדישן טימור טאַמערלאַן, וועלכער וועט דורכפֿירן זײַן מיסיע מיט אַ שווערד. אין דער זעלבער צײַט, באַטאָנט דער רמב״ם, אַז, סוף־כּל־סוף, וועט אין דער משיחישער גאולה־וועלט הערשן אַ געטלעכע אוטאָפּיע און האַרמאָניע, און אַז משיח מוז זײַן אַ גרויסער נבֿיא און אַ בעל־מופֿת.

דער פּערסישער מלך כּורש, וועלכער ליגט באַערדיקט אין איראַן, ווערט אין תּנ״ך אויך באַצייכנט ווי „משיח‟.
דער פּערסישער מלך כּורש, וועלכער ליגט באַערדיקט אין איראַן, ווערט אין תּנ״ך אויך באַצייכנט ווי „משיח‟.

דער רמב״מס צוגאַנג איז צום מערסטן באַקאַנט. אַ סך אַנדערע גרויסע ייִדישע חכמים האַלטן אָבער, אַז אין משיחס צײַטן וועלן מען אַנשטאָט די בוכשטעבלעכע הלכות אַנטפּלעקט ווערן טיפֿע סודות־התּורה. אַ סך חסידישע צדיקים שילדערן די משיחישע צײַטן ווי אַן אַלמענטשלעכע האַרמאָניע, ווען אַלע גרענעצן צווישן מענטשן און פֿעלקער, אַלע היעראַרכיעס און פֿיקסירטע נאָרמעס וועלן בטל ווערן. געוויסע באַקאַנטע ספֿרי־חסידות גייען נאָך ווײַטער און באַטאָנען, אַז אין געוויסע סיטואַציעס, בײַ געוויסע יחידים אָדער אין געוויסע מאָמענטן רײַסט זיך שוין אַרײַן דער משיחישער רעוואָלוציאָנערער גײַסט. באַזונדערס באַקאַנט איז דער ספֿר „מי־השילוח‟ פֿונעם איזשביצער רבין, מרדכי־יוסף ליינער, וווּ די דאָזיקע טעמע ווערט כּסדר דערמאָנט. דער מחבר פֿאַרטיידיקט סיסטעמאַטיש די זינד פֿון פֿאַרשיידענע תּנ״כישע פּערסאָנאַזשן און באַטאָנט, אַז דאָס גאַנצע משיחישע מלכות־בית־דוד ווערט געבויט אויף היפּוכדיקע מעשׂים, וואָס אויפֿן אויבערפֿלעכלעכן בליק זעען אויס ווי עבֿירות.

אויב אַזוי, קאָן מען זאָגן, אַז דער ירושלימער מעסער־שטעכער האָט אויף אַן עקסטרעם בוכשטעבלעכן אופֿן אויפֿגענומען דעם רמב״מס ראַציאָנעלן און הלכהדיקן צוגאַנג צו ביאת־המשיח און האָט נישט געקאָנט משׂיג זײַן, אַז בײַ די לעסביאָנקעס, וואָס זענען אַרויסגעגאַנגען אויף די גאַסן פֿון ירושלים, קאָן אין די הערצער ברענען די בענקשאַפֿט נאָך דער צוקונפֿטיקער משיחישער אוטאָפּיע.

אַזאַ געדאַנקען־גאַנג קאָן, אַוודאַי, שאָקירן די הײַנטיקע חרדים. וואָס קאָן מען אָבער טאָן, אַז אינעם קלאַסישן חסידישן ספֿר „מאור ושמש‟ שטייט בפֿירוש געשריבן, אַז אין משיחס צײַטן ווערן בטל ווערן אַלע גרענעצן צווישן די מענטשן, אַרײַנגערעכנט דעם אונטערשייד צווישן מענער און פֿרויען. דער איזשביצער רבי, הרבֿ שמואל אַלכּסנדראָוו און אַנדערע חסידישע דענקער האָבן בפֿירוש געזאָגט, אַז געוויסע מענטשן קאָנען זיך מער נישט אײַנהאַלטן אין די גרענעצן פֿון הלכה, ווײַל זיי שפּירן שוין די טריט פֿון דער קומענדיקער משיחישער פֿרײַהייט.

אויב מע טראַכט זיך אַרײַן אינעם ספֿר „אור יצחק‟ פֿונעם ראַדווילער רבין, וווּ משיחס צײַטן ווערן געשילדערט אויך מחוץ די גרענעצן פֿון דער הײַנטיקער הלכה, קאָן מען גרינג מסכּים זײַן מיט אודי אַלוניס מין משיחיזם. הגם דער דאָזיקער צדיק דערלויבט נישט בשום־אופֿן צו ברעכן די הלכה אין דער הײַנטיקער תּקופֿה, שרײַבט ער בפֿירוש, אַז אין משיחס צײַטן וועט מען מער נישט ברענגען קיין גשמיותדיקע קרבנות און לאַוו־דווקא וועט מען דאַרפֿן בכלל אַ נײַעם בית־המיקדש. די נשמה פֿון יעדן מענטש וועט ווערן אַ „דירה‟ פֿאַרן אייבערשטן.