גוטע נײַעס פֿאַר פֿרומע ייִדן אין פּרינסטאָן

Good News For Orthodox Jews at Princeton

יעדן דאָנערשטיק פֿירט דער פּרינסטאָן־צווײַג פֿון „יבֿנה‟ אָן מיט תּורה לערנען אינעם CJL
יעדן דאָנערשטיק פֿירט דער פּרינסטאָן־צווײַג פֿון „יבֿנה‟ אָן מיט תּורה לערנען אינעם CJL

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published August 30, 2015, issue of September 18, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

„וווּדראָ ווילסאָן [דער פּרעזידענט פֿון פּרינסטאָן פֿון 1902 ביז 1910] וואָלט זיך קיין מאָל נישט פֿאָרגעשטעלט, אַז מע וועט דאָרט אַמאָל אויפֿשטעלן אַן עירובֿ,‟ האָט זיך געוויצלט הרבֿ האַואַרד דזשאַכטער, אַן אָנגעזעענער רבֿ אין טינעק, ניו־דזשערזי, וועלכער האָט געהאָלפֿן פּרינסטאָן מיט די טעכנישע אַספּעקטן פֿון אויפֿשטעלן דעם עירובֿ.

הגם יעדער איז מסכּים, אַז דער ערובֿ וועט גרינגער מאַכן דאָס לעבן פֿאַר די ייִדן אין פּרינסטאָן, וואָס היטן שבת, איז אויך דאָ אַ פּאָטענציעלער חסרון, האָט באַמערקט מלכּה־לאה ווישוואַנאַט, אַ פֿרומע ייִדישע סטודענטקע, וואָס הייבט אָן איר דריט יאָר אין פּרינסטאָן (און איז אַ פּלימעניצע פֿון אַני הקטנה). „איך זאָרג זיך, אַז דער ערובֿ וועט שאַטן אונדזער קהילה, וואָס איז ביז איצט געווען זייער צענטרירט אינעם CJL אַ גאַנצן שבת. מיט אַן ערובֿ, וועט מען קענען פֿאַרברענגען שבת וווּ מע וויל, וועלן מיר מסתּמא, צום באַדויערן, פֿאַרלירן אַ ביסל פֿון אונדזער משפּחהדיקייט.‟

נישט געקוקט אויף פּרינסטאָנס אינטערעס צו העלפֿן די פֿרומע ייִדישע סטודענטן, איז דער ענין מיטן עירובֿ געווען מער קאָמפּליצירט ווי אַנדערע פּראָיעקטן, ווײַל די אָרטאָדאָקסישע קהילה אין פּרינסטאָן האָט געוואָלט, אַז די נײַע גרענעץ זאָל נישט בלויז אַרומנעמען דעם קאַמפּוס גופֿא, נאָר אויך אײַנשליסן די הײַזער פֿון חתונה־געהאַטע גראַדויִר־סטודענטן, וואָס האָבן זיך געפֿונען עטלעכע מײַל אַוועק. אָן אַן עירובֿ האָבן יענע נישט געקענט צושפּאַצירן צום קאַמפּוס שבת, ווײַל זיי האָבן נישט געקענט טראָגן אַ שליסל אָדער פֿירן זייערע קינדערלעך אין אַ וועגעלע. דער עירובֿ, וואָס ווערט איצט אויפֿגעשטעלט איז טאַקע זייער אַ גרויסער: 8 קוואַדראַט־מײַל.

מע האָט אויך געוואָלט אַרײַננמען די הײַזער פֿון געוויסע ייִדישע אײַנוווינער פֿונעם שטעטל, וואָס זענען בכלל נישט פֿאַרבונדן מיטן אוניווערסיטעט, אָבער האָבן ליב צו קומען שבת אויפֿן קאַמפּוס, כּדי צו דאַוונען אינעם CJL.

אין 2010, האָט הרבֿ דוד וואָלקנפֿעלד, דער דעמאָלטדיקער דירעקטאָר פֿון אָרטאָדאָקסישע טעטיקייטן אין פּרינסטאָן, און דער ערשטער פֿאָרצולייגן דעם אוניווערסיטעט אויפֿצושטעלן אַן עירובֿ, אָנגעהויבן אויספֿאָרשן די מעגלעכקייטן. ער האָט דעם ענין אַרומגעשמועסט מיט די הויכע באַאַמטע פֿונעם אוניווערסיטעט, און זיי דערקלערט, אַז מע דאַרף נישט בויען אַ ווירקלעכע גרענעץ; אַז מע קען עס טאָן בלויז אויף אַ סימבאָלישן אופֿן: מאַכן אַ סימן אויף די שוין־עקזיסטירנדיקע טעלעפֿאָן־ און עלעקטריע־סלופּן און פּלויטן (אָדער אַפֿילו נאַטירלעכע טאָפּאָגראַפֿיע ווי טײַכן) פֿונעם שטעטל.

„נאָכן אויסהערן דעם פּלאַן, האָבן די באַאַמטע אויסגעדריקט זאָרג, אַז אַזאַ פּראָיעקט קאָן זײַן אַ סך צו טײַער, האָט וואָלקנפֿעלד געזאָגט דעם „פֿאָרווערטס‟. זיי האָבן אויך נישט געוואָלט דענערווירן די מוניציפּאַליטעט און אָרטיקע אײַנוווינער — אַ זאַך, וואָס טרעפֿט זיך אָפֿט, ווען אינסטיטוציעס פּרוּוון אויפֿשטעלן אַן עירובֿ.

האָט דער אוניווערסיטעט געפּרוּווט אַנדערע מיטלען צו העלפֿן די סטודענטן שבת, בפֿרט בײַם קענען אַרײַנקומען אין זייער אינטערנאַט. צוליב דעם וואָס די טירן פֿון די אינטערנאַטן עפֿנט מען הײַנט מיט עלעטקראָנישע שליסלען — אַ זאַך, וואָס פֿרומע סטודענטן קענען שבת נישט טאָן, ווײַל דאָס ניצן עלעקטראָנישע מכשירים איז פֿאַרווערט — האָט דער אוניווערסיטעט אַראַנזשירט, אַז אַ גאַנצן שבת זאָלן די טירן פֿון די אינטערנאַטן זיך אויטאָמאַטיש אויפֿשליסן יעדע האַלבע שעה אויף צען מינוט, כּדי די פֿרומע זאָלן קענען אַרײַנגיין אין בנין.