װי די װײַסרוסישע שפּראַך ווערט אויפֿגעלעבט

How The Belarusian Language is Being Revived

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published September 01, 2015, issue of September 18, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

פּאַװעל קאָסטיוקעװיטשס בוך „די געזאַמלטע קאָמאַנדע פֿון רעפּובליק בעלאַרוס אין ניט–װיכטיקע מינים ספּאָרטן‟
פּאַװעל קאָסטיוקעװיטשס בוך „די געזאַמלטע קאָמאַנדע פֿון רעפּובליק בעלאַרוס אין ניט–װיכטיקע מינים ספּאָרטן‟

אָבער דער שטאַרקסטער כּוח זײַנען די ענטוזיאַסטן, װאָס שאַפֿן אַ לעבעדיקע סבֿיבֿה, װוּ מען קאָן רעדן צװישן זיך אױף װײַסרוסיש. אַ סך פֿון זײ האָבן זיך אױסגעלערנט זײער „מאַמע־לשון‟, און דערפֿאַר זײַנען זײ זײער טאָלעראַנט צו די, װאָס קענען זי נאָך ניט גוט. מען האָט געשאַפֿן אַ נעצװערק פֿון קרײַזלעך, װאָס הײסן „מאָװאַ צי קאַװאַ‟, אַ װערטערשפּיל װאָס מיינט סײַ „שפּראַך אָדער קאַװע‟, סײַ „אַ טשיקאַװע שפּראַך‟. די דאָזיקע איניציאַטיװ האָט זיך אָנגעהױבן אין מאָסקװע, װוּ מען טרעפֿט זיך רעגולער אין אַ קאַפֿע־הױז לעבן דעם בעלאָרוסקי װאָקזאַל. ענלעכע קרײַזלעך זײַנען פֿאַראַן אין װאַרשע און אַװדאי אין מינסק. די צװײטע איניציאַטיװ, װאָס איז אױסגעװאַקסן פֿון דער ערשטער, הײסט „מאָװאַ נאַנאָװאַ‟, „די שפּראַך פֿון דאָס נײַ‟, וואָס איר ספּעציעלע צװעק איז צוציִען די, װאָס האָבן אַ מאָל געקענט אָדער שטודירט װײַסרוסיש, אָבער האָבן עס לאַנג ניט באַנוצט. 

אין די סאָװעטישע צײַטן האָט װײַסרוסלאַנד געהאַט אַ צאָל גוטע שרײַבער, װאָס האָבן טאַקע געשריבן אױף װײַסרוסיש: װאַסיל ביקאָװ, אַלעס אַדאַמאָװיטש, װיטאַלי קאָראָטקעװיטש. זײ האָבן דערצײלט װעגן דער מלחמה אַנדערש, װי די אָפֿיציעלע סאָװעטישע פּראָפּאַגאַנדע. זײערע ראָמאַנען זײַנען געװען פּאָפּולער צװישן דער רוסיש־רעדנדיקער אינטעליגענץ, װאָס האָט זײ געלײענט אין דער רוסישער איבערזעצונג. די נײַע כװאַליע פֿון דער װײַסרוסישער ליטעראַטור איז אַנדערש. זײ שרײַבן אי אױף רוסיש, אי אױף װײַסרוסיש, און זײערע װערק זײַנען לעבעדיק, איראָניש און הײַנטצײַטיק. זײער לײענער איז די הײַנטיקע װײַסרוסישע יוגנט. אַפֿילו װען מען שרײַבט אױף רוסיש, האַלט מען אין זינען, קודם־כּל, דעם אײגענעם, װײַסרוסישן לײענער. 

אָבער דאָס מאַכט ניט די דאָזיקע ליטעראַטור פּראָװינציעל. אײנער פֿון די פּאָפּולערע הײַנטיקע שרײַבער איז פּאַװעל קאָסטיוקעװיטש, װאָס לעבט שױן זיבעצן יאָר אין ישׂראל. זײַן בוך דערצײלונגען „די געזאַמלטע קאָמאַנדע פֿון רעפּובליק בעלאַרוס אין ניט–װיכטיקע מינים ספּאָרטן‟ האָט באַקומען אַ פּרעמיע פֿון דער פּױלישער אַמבאַסאַדע. קאָסטיוקאָװיטש האָט איבערגעזעצט אױף װײַסרוסיש די װערק פֿונעם אַמעריקאַנער שרײַבער קורט װאָנעגוט און אַרבעט איצט אױף דעם ערשטן װײַסרוסיש־חעברעיִשן װערטערבוך. אַגבֿ, דער באַנײַער פֿונעם מאָדערנעם עבֿרית, אליעזר בן־יהודה, שטאַמט פֿון דעם װײַסרוסישן שטעטל גלובאָק, װוּ מען האָט אים איצט אַװעקגעשטעלט אַ דענקמאָל. 

דאָס אױפֿלעבן װײַסרוסיש האָט אַ בולטע פּאָליטישע דימענסיע. מען װיל שאַפֿן אַן אײגענע קולטור מיט אַ נײַ פּנים, װאָס װעט קוקן אױף מערבֿ, און ניט אױף מיזרח.