שלום אַש — 135

Sholem Asch - 135

דוד מאַזאָווער — אַן עלטער־אייניקל פֿון שלום אַש רעדט פֿאַר אַן עולם אין קוטנע
דוד מאַזאָווער — אַן עלטער־אייניקל פֿון שלום אַש רעדט פֿאַר אַן עולם אין קוטנע

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published October 13, 2015, issue of October 30, 2015.

מיט אַ פּאָר חדשים צוריק האָב איך שוין געשריבן וועגן שלום אַשן. דעמאָלט האָב איך אַרויסגעזאָגט מײַן האָפֿענונג, אַז מע וועט הײַיאָר ניט פֿאַרגעסן אָפּצומערקן זײַן 135סטן געבוירן־טאָג — דעם 1טן נאָוועמבער. די רייד גייט דאָך ניט וועגן אַבי וועמען, נאָר וועגן ממש אַ ריז, איינעם פֿון די פּאָפּולערסטע ייִדישע מײַסטערס פֿון ליטעראַרישן וואָרט.

שוין אָפּגעשמועסט פֿון דעם, אַז ווי אַ פּערזענלעכקייט, אַ טוער איז אַש בלי־ספֿק אינטערעסאַנטער פֿון, למשל, יצחק באַשעוויס־זינגערן.

דערווײַל האָב איך ניט באַמערקט, מע זאָל דעם דאָזיקן, ניט זייער קײַלעכדיקן יוביליי ברייט אָפּמערקן אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן, וועמענס בירגער איז דער שרײַבער געווען, דאַכט זיך, זינט 1920. זײַן נאָמען איז פֿאַרבליבן אויף דער מאַפּע פֿון ניו־יאָרק, אין דעם בראָנקסער קאָאָפּ־סיטי. אונדזער צײַטונג מאַכט ניט קיין גרויסן טראַסק אַרום דער דאַטע, אָבער, ווי אָט דער אַרטיקל ווײַזט, פֿאַרגעסט עס ניט אָפּצומערקן. שלום אַש האָט דאָך אין דער צײַטונג אָפּגעאַרבעט ניט איין יאָרצענדליק און אַ צאָל זײַנע גרעסערע ווערק זײַנען קודם אַרויס אין דער צײַטונג און דערנאָך, שוין ווי ביכער, אונטער דער מאַרקע פֿון „פֿאָרווערטס‟. כ׳האָף אַז די ענגלישע צײַטונג וועט עס אויך, אַזוי אָדער אַנדערש, דערמאָנען, וואָס איז באַזונדערס וויכטיק: דער לייענער פֿון אונדזער „פֿאָרווערטס‟ נייטיקט זיך אין אַן „אויפֿקלערערישער אַרבעט‟, בדרך־כּלל, ניט צו פֿאַרגלײַכן ווייניקער איידער דער לייענער פֿון דער ענגלישער אויסגאַבע.

ס׳איז אַ שאָד, וואָס מע איגנאָרירט אַשן אין דער הויפּטשטראָמיקער פּרעסע. זײַנע ווערק און זײַן לעבנס־וועג קענען דאָך דינען ווי אַ מין ברייטע טיר, דורך וועלכער מע קען אַרײַנגיין צי, לכל־הפּחות, אַרײַנקוקן אין דער געשיכטע פֿון דעם ליטעראַרישן, און ניט נאָר ליטעראַרישן, ייִדישן לעבן אין 20סטן יאָרהונדערט. אין דעם האָב איך זיך איבערגעצײַגט, פֿאָרשנדיק זײַן נסיעה קיין סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, די ראָלע וואָס ער האָט געשפּילט בעת דער אַמעריקאַנער רײַזע פֿון דער סאָוועטישער דעלעגאַציע (שלמה מיכאָעלס און איציק פֿעפֿער) אין יאָר 1943, ווי אויך אַנדערע עפּיזאָדן פֿון זײַן לעבן.