איך בין גאָט די נשמה שולדיק!

I’m Innocent as a Newborn!

Yehuda Blum

פֿון הערשל גלעזער

Published October 16, 2015, issue of November 13, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אויף ייִדיש איז דאָ נאָך אַן אופֿן אַרויסברענגען דאָס, וואָס מע דאַרף יענעם באַצאָלן: „איך קום אים געלט/ס׳קומט אים געלט“ (אויף דײַטש זעט זיך בלויז schulden, נישט kommen). אין ליטווישן ייִדיש איז אַפֿילו דאָ „כ׳האָב אים געקומט געלט“, וואָס אוריאל ווײַנרײַך האָט אַרײַנגענומען אין זײַן ווערטערבוך, אָבער וואָס דער פֿילאָלאָג אײַזיק זאַרעצקי, אויך אַ ליטוואַק (אַ פּינסקער) האָט מיט רעכט אָנגערופֿן אַ „פּראָווינציאַליזם“. אויף ענגליש איז דאָ עפּעס ענלעכס: He had it coming! — וואָס אויף מאַמע־לשון וואָלט איך עס פֿאַרטײַטשט „ער האָט עס כּשר פֿאַרדינט!“

דאָס ענגלישע guilty, טײַטש ׳(מאָראַליש) שולדיק׳ וואַקסט, אַ פּנים, פֿונעם זעלביקן שורש וואָס ס׳ייִדישע „גילטן“ און „גילטיק“, וואָס זיי, ווידער, זענען אַ מאָל געווען שייך צו געלט. האָט guilty פֿאַר צײַטנס אפֿשר אויך געהאַט דעם טײַטש ׳שולדיק געלט׳.

אַחרון אַחרון, אַ ביסל אידיאָמאַטיק:

בײַ סטוטשקאָוון געפֿינט מען „אַ בעל־חובֿ איז אַ שולדיקער און אַַ שולדיקער איז אַ זינדיקער“; „בעסער טאָן טובֿות איידער זײַן שולדיק חובֿות“; „פֿאַר דער קלענסטער טובֿה ווערט מען אַ בעל־חובֿ“; „כ׳בין שולדיק גאָט די נשמה און דעם קצבֿ דאָס פֿלייש“.

בײַ דזשיגאַן און שומאַכער: „אין תּל־אָבֿיבֿ אָן געלט קען מען גאָרנישט מאַכן“. „פֿאַרקערט, אין תּל־אָבֿיבֿ אָן געלט קען מען יאָ מאַכן… חובֿות“.

און מי לנו גדול כּשעקספּיר? ווי זאָגט פּאָלאָניוס אין „האַמלעט“ (מײַן פֿאַרטײַטש):

מע זאָל נישט זײַן נישט קיין בעל־חובֿ צי קיין בעל־הלוואה / וואָרן אַ הלוואה ווערט אָן סײַ זיך, סײַ אַ חבֿר.