אַלמי: דער ייִדישער באַזינגער פֿון כינעזער

Almi: Yiddish Admirer of Chinese Culture

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published October 29, 2015, issue of November 13, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אַלמי האָט מיטגעאַרבעט מיטן „פֿאָרווערטס‟ און מיט אַ גאַנצער ריי אַנדערע ייִדישע זשורנאַלן און צײַטונגען. זײַענדיק אַן אַנאַרכיסט, איז ער אָבער מער באַקאַנט ווי אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פֿון דער „פֿרײַער אַרבעטער־שטימע‟. זײַנע נשמה־וואַנדערונגען האָבן בײַ אים אַרויסגערופֿן אַ גרויסן אינטערעס צו פֿאַרשיידענע מיזרחדיקע לענדער און גײַסטיקע טראַדיציעס, פֿון די אַלט־מיצרישע ביז די אַמעריקאַנער אינדיאַנער. אינעם יאָר 1925 איז אין ניו־יאָרק אַרויס זײַן בוך „די כינעזישע פֿילאָסאָפֿיע און פּאָעזיע‟. מיט צוויי יאָר שפּעטער האָט ער ממשיך געווען זײַן פֿאָרשונג און פֿאַרעפֿנטלעכט אין ווילנע אַ בוך וועגן בודיזם. אַלמיס אומרויִקער גײַסט דריקט זיך בולט אויס אינעם נאָמען פֿון זײַן עסייען־זאַמלונג „ליטעראַרישע נסיעות‟. אַלמי דערמאָנט זיך, אַז ווען זײַן ווערק איז אַרויס ווי אַ סעריע המשכים אין דער „פֿרײַער אַרבעטער־שטימע‟, האָט ער אָפֿט געהערט די טענה: „וואָס מיר פּלוצעם כינעזער? שרײַבט וועגן ייִדן‟. זײַענדיק אַן איבערצײַגטער אינטערנאַציאָנאַליסט, וואַרפֿט ער זיך אַרויף אויף די קריטיקער, באַשולדיקט זיי אינעם „דושנעם פּראָווינציאַליזם‟ און באַמערקט סאַרקאַסטיש, אַז זיי האָבן זיך אַרומגעשטעלט מיט אַ ייִדישן כינעזישן מויער, מיינענדיק, אַז די וועלט ענדיקט זיך אין בערלין און פּאַריז.

די היסטאָרישע שיל אויף דער עלדרידזש־סטריט אינעם ניו־יאָרקער טשײַנאַטאַון
Wiki Commons
די היסטאָרישע שיל אויף דער עלדרידזש־סטריט אינעם ניו־יאָרקער טשײַנאַטאַון

דער מחבר שאַפֿט אַ ראָמאַנטישן אימאַזש פֿון כינע ווי אַ לאַנד, וווּ אַנשטאָט דער אָרגאַניזירטער רעליגיע פֿאַרנעמט זיך יעדער איינער מיט פּערזענלעכע פֿילאָסאָפֿישע חקירות. דאָס איז, אַוודאי, אַ נאַיִווע גוזמא. למשל, דער „בודיזם פֿונעם ריינעם לאַנד‟ איז אַוודאַי אַ פּאָפּולערע כינעזישע פֿאָלקס־רעליגיע. כּדי דאָס צו פֿאַרשטיין, איז גענוג אַרײַנצוקוקן אינעם טעמפּל, וואָס שטייט אינמיטן דעם ניו־יאָרקער ראַיאָן טשײַנאַטאַון — נישט ווײַט פֿון די מקומות, וווּ דער פּאָעט האָט אַמאָל געוווינט.

אין אַלמיס זאַמלונג פֿון כינעזישע לידער זענען אַרײַן איבערזעצונגען פֿון מיכאל ווינאָגראַד, אַלטער־חיים העלער און קלמן הײַזלער. אַלמי, זײַענדיק אַליין אַ באַגאַבטער פּאָעט, דערקלערט אַ ריי טעכנישע שוועריקייטן, אויף וועלכע אַ ייִדישער איבערזעצער שטויסט זיך אָן בײַם איבערזעצן די פּאָעטישע ווערק פֿונעם קלאַסישן ליטעראַרישן כינעזיש. אינעם אָריגינאַל קלינגט די מיטל־עלטערלעכע כינעזישע דיכטונג זייער פּרעציז און לאַקאָניש; יעדער טראַף שטעלט מיט זיך פֿאָר אַ גאַנץ וואָרט. איבערצוגעבן דעם אָריגינעלן ריטעם אויף ייִדיש, אָפּהיטנדיק דערבײַ דעם גאַנצן באַדײַט, איז דערפֿאַר זייער שווער, און אָפֿט בכלל אוממעגלעך. אַלמיס באַמערקונגען בלײַבן גאַנץ ניצלעך פֿאַר די הײַנטיקע איבערזעצער.