אָדעס — אַ מוסטער פֿאַר מדינת־ישׂראל

Odessa - A Model for the Jewish State

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published December 01, 2015, issue of December 25, 2015.

אַפֿילו 75 יאָר נאָך זײַן טױט געפֿינט װלאַדימיר זשאַבאָטינסקיס פּערזענלעכקײט אַ שטאַרקן אינטערעס צװישן די הײַנטיקע היסטאָריקער. איצט האָט מען באַקומען אַ נײַעם ביאָגראַפֿישן מקור, אַן ענגלישער נוסח פֿון זײַן העברעיִשער אױטאָביאָגראַפֿיע „סיפּור ימי‟ [געשיכטע פֿון מײַן לעבן]. דער כּתבֿ־יד פֿון דער דאָזיקער איבערזעצונג איז אַנטדעקט געװאָרן אינעם אַרכיװ פֿונעם זשאַבאָטינסקי־אינסטיטוט אין תּל־אָבֿיבֿ און איז דערשינען אונטער דער רעדאַקציע פֿון פּראָפֿעסאָרן ברײַען האָראָװיץ און לעאָניד קאַציס.

אין זײַן פּרטימדיקער הקדמה אַנאַליזירט פּראָפֿעסאָר האָראָװיץ דעם טעקסט און דעם קאָנטעקסט פֿונעם דאָזיקן מערקװירדיקן דאָקומענט. האָראָװיץ דערקלערט: „זשאַבאָטינסקי האָט דערצײלט די געשיכטע פֿון אַ ציוניסטישן אָנפֿירער, װאָס איז געװען זײער אַנדערש פֿון די מער געװײנטלעכע מאָדעלן.‟ זשאַבאָטינסקי האָט באַטאָנט זײַן אָפּגעריסנקײט פֿון דער ייִדישער סבֿיבֿה אין דער יוגנט, זײַנע קנאַפּע ייִדישע קענטענישן, און בכלל זײַן גלײַכגילט צו דער „ייִדישער פֿראַגע‟. דאָס האָט געמאַכט זײַן „תּשובֿה‟ נאָך מער דראַמאַטיש. ער שילדערט מיט אַ נאָסטאַלגישער סימפּאַטיע די קאָסמאָפּאָליטישע אַטמאָספֿער פֿון דער אַמאָליקער אָדעס, און טענהט, אַז דװקא דאָס האָט אים געמאַכט פֿאַר אַ מין „נאַטירלעכן‟ ציוניסט.

זשאַבאָטינסקי דערקלערט, אַז ער איז געװאָרן אַ ייִדישער נאַציאָנאַליסט ניט װײַל ער האָט געליטן פֿון אַנטיסעמיטיזם אָדער האָט געהאַט אַ הײסע ליבע צו דעם ייִדישן פֿאָלק; ער האָט דערזען אין דעם ציוניסטישן פּראָיעקט אַ װעג אין דער צוקונפֿט. דערבײַ איז ער פֿאַרבליבן אַ ליבעראַל אין זײַנע פּאָליטישע, געזעלשאַפֿטלעכע און עקאָנאָמישע אָנזיכטן און אַ קאָסמאָפּאָליט אין זײַן קולטור. אין דער אױטאָביאָגראַפֿיע האָט ער אױפֿגעשטעלט אַ מחיצה צװישן זײַן פּריװאַט לעבן און זײַן פּאָליטישער אַקטיװיטעט.

די ציוניסטישע פּאָליטיק האָט אים ניט געשטערט צו בלײַבן אַ רוסישער שרײַבער און צו חבֿרן זיך מיט מענטשן, װאָס האָבן ניט געהאַט קײן שײַכות צו ציוניזם. זײַן ליטעראַרישע פּערזאָן, למשל, דער דערצײלער אינעם רוסישן ראָמאַן „די פֿינעף‟, איז גאַנץ אַנדערש פֿון זײַן אױטאָביאָגראַפֿישער פּערזאָן אין דער העברעיִשער „געשיכטע פֿון מײַן לעבן‟. זשאַבאָטינסקיס אױטאָביאָגראַפֿיע, האָראָװיץ זאָגט צום שלוס, געהערט צו די „סאַמע אינטערעסאַנטע ביכער װעגן דעם רוסישן ציוניזם.‟ אָנגעשריבן אין די 1930ער יאָרן, קוקט דאָס דאָזיקע בוך אױף צוריק, אין דער צײַט פֿאַר דער ערשטער װעלט־מלחמה, און פֿאַרקניפּט אָט די צװײ ביז גאָר פֿאַרשידענע תּקופֿות.