פֿעמיניזם קאָן אונטערשאַצן די פֿרויען־ליטעראַטור

Feminism Can Underestimate Women's Literature

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published January 17, 2016, issue of February 05, 2016.

דאָס זאַמלבוך „מחברטעס פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור‟
דאָס זאַמלבוך „מחברטעס פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור‟

אין משך פֿון די לעצטע דרײַ־פֿיר צענדליק יאָר האָט זיך געשאַפֿן אַ היפּשער קאָרפּוס פֿון פֿאָרשונגען און אַנטאָלאָגיעס פֿון ייִדישע מחברינס. מען קאָן שױן זיכער זאָגן, אַז עס איז דאָ אַ לעבעדיקע און רײַכע בראַנזשע אין דער ייִדישער ליטעראַטור־געשיכטע, װאָס מע קאָן אָנרופֿן „פֿרױען־ליטעראַטור‟. אַ ניצלעכער איבערזיכט פֿון אָט דעם קאָלעקטיװן אױפֿטו אױף ענגליש געפֿינט מען אין דעם אַרײַנפֿיר־קאַפּיטל פֿונעם זאַמלבוך „מחברטעס פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור‟, װאָס איז אַרױס אונטער דער רעדאַקציע פֿון ראָזמאַרי האָראָװיץ.

די אַרטיקלען אינעם בוך באַהאַנדלען דרײַצן ייִדישע שרײַבערינס און דיכטערינס. אײניקע, װי למשל, לילי בעס, זײַנען כּמעט װי ניט באַקאַנט, בעת אַנדערע, װי אַנאַ מאַרגאָלין און ציליע דראַפּקין, פֿאַרנעמען שױן לאַנג אַ חשובֿ אָרט אינעם ייִדישן ליטעראַרישן קאַנאָן. אײגנטלעך, איז דער ענין פֿון קאַנאָן זײער װיכטיק פֿאַר די וויכּוחים אַרום פֿרױען אין דער ייִדישער ליטעראַטור. די װאָגיקע סעריע פֿון זאַכלעכע אַנטאָלאָגישע זאַמלונגען, װאָס זײַנען אַרױס אױף ענגליש אין די לעצטע פּאָר צענדליק יאָר האָבן אַנטדעקט אַ היפּשע צאָל װערק, װאָס זײַנען ביז דעמאָלט פֿאַרבליבן װײניק באַקאַנט.

אַזױ אַרום, באַטאָנט האָראָװיץ אין איר הקדמה, האָבן די דאָזיקע פּובליקאַציעס „ניט נאָר פֿאַרברײטערט דעם ייִדישן קאַנאָן אין איבערזעצונגען [אױף ענגליש], נאָר אױך באַװירקט די ליטעראַטור־געשיכטע‟. אין תּוך האַלט מען אין אײן שאַפֿן אַ נײַעם ייִדישן ליטעראַרישן קאַנאָן, װאָס באַשטײט פֿון איבערזעצונגען און ניט פֿון אָריגינאַלן. און מען דערקלערט עס אַזױ: „היות װי דאָס קענטעניש פֿון ייִדיש גײט אונטער צװישן װעלטלעכע רעדנער, װערן די ענגלישע איבערזעצונגען אַלץ װיכטיקער פֿאַר די הײַנטיקע לײענער, װאָס װילן האָבן צוטריט צו דער ייִדישער ליטעראַטור‟.

הײַנט קאָן מען שױן רעדן װעגן עטלעכע ייִדישע ליטעראַטורן, װאָס האָבן גאַנץ פֿאַרשײדענע באַשטאַנדן. אײניקע מחברים, װאָס פֿאַרנעמען אַ בולט אָרט אין ייִדיש, װי למשל, זלמן שניאור, ה. ד. נאָמבערג, אָדער דוד איגנאַטאָװ, זײַנען פּראַקטיש אומבאַקאַנט דעם ענגלישן לײענער. אַנדערע, און בפֿרט אײניקע פֿרױען, איז זײער שװער צו געפֿינען אױף ייִדיש, אָבער גאַנץ לײַכט אױף ענגליש. טשיקאַװע איז דער קאַנאָנישער סטאַטוס פֿון יצחק באַשעװיס: אײניקע װערק זײַנע, װי למשל, דער ראָמאַן „שׂונאים‟, זײַנען פּאָפּולער אױף ענגליש, אָבער לגמרי ניט פֿאַראַן אין דער בוכפֿאָרעם אױף ייִדיש.

ייִדיש איז ניט קײן גרױסער יוצא־דופֿן אין פֿאַרגלײַך מיט אַנדערע שפּראַכן. אַזאַ מין חילוק צװישן די װערק, װאָס זײַנען פּאָפּולער אינעם מקור און קוים באַקאַנט אין איבערזעצונגען, בפֿרט אױף ענגליש, איז פֿאַראַן אין אַנדערע ליטעראַטורן אױך. פֿון דעסטװעגן, איז ייִדיש יחיד־במינו, װײַל אײדער מע לערנט זיך לײענען אױף דער שפּראַך, באַקענט מען זיך שוין מיט אָט דער ליטעראַטור אױף ענגליש. און דער ענגלישער „קאַנאָן‟ באַװירקט טאַקע סײַ דעם לײענערישן געשמאַק, סײַ זײער השׂגה פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור.